Het budgetteringsproces afschaffen?

Cover stories

Introductie

Hoe komt het dat het Zweedse Svenska Handelsbanken al dertig jaar een van de meest efficiënte banken in Europa is en al die tijd consistent beter presteert dan haar concurrenten op maatstaven zoals return-on-equity, total shareholder return, earnings-per-share, cost-to-income ratio en klanttevredenheid? Hoe is het Deense chemisch bedrijf Borealis A/S, Europa's grootste en werelds vierde grootste polymerenproducent, erin geslaagd de kosten in vijf jaar tijd met 30% terug te brengen terwijl toch de ambitieuze return-on-capital doelstellingen werden gehaald? Hoe is de Britse...

Coert Visser
Budgetteren lijkt inderdaad vaak niet meer dan een tijdverslindende rituele dans. Interessant en goed geschreven artikel!
M. van Wijk
Het komt op mij over als een managementsystematiek die met name passend is voor organisaties met een redelijk adhocratische configuratie. Hoe dynamischer de omgeving hoe groter de competitieve voordelen kunnen zijn. Omdat de dynamiek in veel markten toeneemt is het logisch dat er groeiende interesse in een dergelijke systematiek is.

Ik vraag me echter af of de risico's niet evenredig veel groter zullen worden. Het heeft wat weg van beleggen in korte termijn opportunities. Kan de langere termijn continuïteit, solvabiliteit en stabiliteit van een onderneming zo in voldoende mate gegarandeerd c.q. bewaakt worden?
Andre A. de Waal
Svenske Handelsbanken is een goed voorbeeld van continuiteit: deze organisatie werkt al 30 jaar zonder budget en bestaat nog steeds. Sterker nog, zij doet het erg goed. In mijn optiek is het overgaan op beyond budgeting is geen korte termijn activiteit, daar is het te ingrijpend voor. Ook als het budget niet wordt afgeschaft maar (slechts) eneke van de principes worden geimplementeerd zal een organisatie dit niet 'voor even' doen, maar juist om langeretermijn continue verbetering te behalen.
R.T.H. Bastiaans
Lid sinds 2019
de methodiek die in beyond budgetting gebruikt wordt lijkt in belangrijke gemeenschappelijke componenten te hebben met de sociotechniek van o.a. ulbo de sitter (1994). o.a. de verlaging van verantwoordelijkheden, het anders inrichten van de organisatie en vooral het vergroten van de regelcapaciteit en het verlagen van de regelbehoefte komen in dit artikel goed naar voren.

Allert Goossens
Het artikel bevat prikkelende en uitdagende aspecten, maar vervalt wel erg in generaliteiten. Feitelijke invulling alsmede aansprekende inhoudelijke voorbeelden ontbeert het helaas. Toch onderschrijf ik zonder meer dat deze progressieve vorm van kostenbewaking kansen heeft. Het valt of staat echter met een aantal, m.i. onbesproken, peilers: kwaliteit van het middle management, bedrijfscultuur en decentrale kennis en beheer van controlling. Wel besproken is bijvoorbeeld de sector c.q. aard van het bedrijf. Ik denk dat in project gedreven organisaties alsmede overheidsorganisaties deze vorm van kostenbeheersing niet zal werken. Dat heeft te maken met o.a. cultuur en kwaliteit van middel management.

Het artikel verdient m.i. een vervolg met een wat sterker toegespitste inhoudelijke beschrijving van praktische invulling. Ik vind het een boeiend onderwerp en hoop op meer artikelen met betrekking tot dit onderwerp. Met andere woorden; een prima voorzet!
Jeroen Zeeuw
Budgetteren is bij sommige ondernemingen een doel geworden in plaats van een middel om tot een doel te komen! In onze netwerkorganisatie The Vision Web met ondernemingen als Solvision en fiNext is beyond budgeting een feit! De verantwoordelijkheden liggen bij kleine zelfsturende (en winstverantwoordelijke) groepen met een open cultuur(resultaten/salarissen/.... zijn voor iederen inzichtelijk via intranet) en de voornaamste peilers zijn respect, vertrouwen, eigen verantwoordelijkheid, natuurlijk ondernemerschap, talenten boven structuren en synerchie tussen mensen.

Het artikel (en ook het boek Minder is meer) van André de Waal is voor mij dan ook zeer interessant en herkenbaar.
Bram Visser
Wij zijn bij de ANWB een model aan het implementeren dat een integratie is van INK-model en Balanced Scorecard, de PrismaScope, met als doel om meer klantgedreven te worden en meer doelgericht te sturen. De implemetatie loopt boven verwachting soepel, totdat we de aansluiting proberen te maken bij de bestaande planning- en controlcyclus en bij de bestaande hierarchische organisatiestructuur. Hier dreigt de PrismaScope onder te gaan in de vastzittende patronen en te verworden tot een uitgebreid verantwoordingssysteem. Door het artikel van Andre de Waal krijgen we nieuwe impulsen aangereikt om deze zaken ook aan te pakken. Bedankt!
Niels Malotaux
Op projectmanagement niveau zijn we al jaren bezig om Evolutionaire Project Management Methoden (Evo) te introduceren, waarmee projecten veel succesvoller en sneller worden afgerond. Project-teams werken graag volgens Evo, want ze hebben graag succes. Hogere management lagen hebben vaak, ondanks het succes, moeite met deze flexibele projectaanpak, die uitgaat van zeer dynamische (op weekniveau) prioriteitsstelling op basis van stakeholders-value: "Wat moeten we deze week doen, in welke volgorde and tot welk detail-niveau voor dit moment". Beyond Budgeting lijkt een aantal Evolutionaire methoden toe te gaan passen, waardoor we mogen verwachten dat op hoger management niveau vergelijkbare besparingen (orde 30%) zullen worden gerealiseerd. Tevens mogen we hopen dat het hoger management daardoor gaat begrijpen hoe het komt dat we in Evo-projecten zoveel sneller betere resultaten behalen en er daardoor positiever tegenover gaat staan.
Een aantal Evo methoden is beschreven in een boekje, dat van mijn website is te downloaden. Dit is geschreven voor software- en system engineering projecten, reden waarom de redactie het minder geschikt vond om op deze managementsite aandacht aan te besteden. De Evo methoden zijn echter breed toe te passen op alle vormen van management, zowel projectgericht, als niet-projectgericht. Misschien moet ik een nieuw boekje schrijven getiteld: Evo voor Management.
Andre de Waal
Management is ALTIJD geinteresseerd in kostenbesparingen, dus een dergelijk boekje is ongetwijfeld welkom!
MICHEL STEYAERT
Geachte,

Ik vind wel dat we een gulden middenweg moeten bewandelen,
m.a.w. no-nonsense budgetering en meting van de evolutie
van prestaties (BSC). Inzake budgetopstelling is het bedroevend
te moeten vaststellen hoeveel tijd aan een budget wordt besteed.
Hier ook past te leuze : "Better to be roughly right than exactly
wrong". Anderzijds is het opmaken van een budget toch de basis
voor liquiditeitsplanning?
Jos Steynebrugh
André,
waar jij een lans voor breekt is m.i. utopisch.
Van bedrijven die het zo doen als waar je over schrijft ÉN . . . het goed doen zijn er een handvol op de wereld. Van bedrijven die met een goede budgetprocedure werken ÉN het goed doen wat meer. Bedrijven die met een slechte budgetprocedure werken miljoenen.

In mij zeer langjarige ervaring met zowel de inhoud als het optuigen van het budgetterings proces zijn mij een aantal dingen opgevallen die ik graag naast je nobele streven wil leggen.

Budgetteren is het proces dat . . .
alles wat hierna wordt omschreven is relatief oninteressant. Het gaat niet alleen om het Excel-etje dat er aan het einde uitrolt, maar om het proces. Hierna geef ik in willekeurige volgorde een aantal “flaws” of “weakspots” die ik gezien heb bij bijna 100 bedrijven.

Doorgestoken
De vertaling van waarden, missie, visie, naar Product-Markt-combinaties, SWOT naar strategische doelstellingen levert input voor acquisitie en promotieplan dat uitmondt in budget. Het vasthouden van oorzaak-en-gevolg bij elke volgende stap is in zéér veel gevallen niet gelukt of zelfs maar geprobeerd. Gevolg: handelingen, keuze’s, acties die als los zand aan elkaar hangen en waarbij elke vorm van synergie om zeep is geholpen.

Cascade
Vooral bij grotere bedrijven zie ik dat de vertaling van bedrijfsdoelstellingen naar divisies, afdelingen, productgroepen en uiteindelijk per manager NIETS meer uitstaande hebben met enige “overkoepelende visie”. Toegegeven: het IS ook moeilijk. Maar het moet WEL gebeuren.

Innovatie
In veel gevallen wordt alleen een forcast “bij ongewijzigd beleid” geformuleerd. Dat is de toekomst voorspellen, maar niet deze VEROORZAKEN. Ik noem dat een nul-forecast. Hierop moet ambitie worden gezet en . . uitgevoerd. Nieuwe klanten, nieuwe producten. Zo niet, dan gaat het bedrijf een wisse dood tegemoet.

Strategisch plan
Moet zowel Top-down (gij zult) als bottom-up (zou kunnen) gebeuren.
Valkuil hierbij is vaak de input van klantenwensen. Als je uitsluitend op basis daarvan je besluiten neemt (voor de wind) kan elke zeiler je vertellen waar je uitkomt: aan lager wal.
Zorgvuldige mix van invullen van klantwensen en wat het bedrijf wil zijn dus.

Het budget is een prestatiecontract
Zeker weten: zowel extern (omzet, winst, marktaandeel, bestaand / nieuwe producten en markten etc) als intern (SLA’s, kosten etc). Niet zelden zie je de beroemde hockeystick forecasts zonder enige vorm van “represaille” als een jaar later blijkt dat het windowdressing was.

Ontevredenheid met het budget
Die herken ik. Niet om de redenen die expliciet zijn gemaakt, maar om dingen die je niet zo makkelijk met een enquête boven water haalt. “Speelruimte” (lees ruimte om te sjoemelen!!!) is wat iedereen wil. Een goed opgesteld budget haalt “de lucht eruit”. Mijn specialiteit in deze was niet goed voor veel vrienden onder mijn collegae.

Wat ook niet gezegd wordt is dat data er niet zijn, niet betrouwbaar of met de methode van Prof. Dr. Wetfinger zijn geproduceerd. Hineininterpretierungen, leugens, verdraaiingen, verfraaiingen: alle vormen heb ik hier gezien.

Ja, het is painstaking en veel werk, zeker de eerste keer. De methodiek moet van papier in de koppetjes van de verantwoordelijke managers komen. Harder groeien dan de markt zonder extra inspanningen (geld) in communicatie? Prullenbak!. Geen data van de concurrentie? Terug naar de tekentafel. 100% omzet “onderbouwd” door bestaand klanten? Ga niet langs af, ga direct naar de gevangenis. SWOT niet in een confrontatiematrix gezet? Foei.
En zo kan ik deze droeve, op werkelijkheid gebaseerde, klaagzang nog even voortzetten

Halfjaarlijkse budgetten komen ook voor
Ja, en als het bedrijf US-GAAP gaat rapporteren om de 3 maanden.
Kan ook, als de heren verkopers, managers en controller het “in de vingers krijgen”. Net als viool spelen: véél, héél veel oefenen. De fout die marketeers hier vaak maken is dat ze de manager (die mede hun salaris betaald, SLA) het klusje uit handen nemen als extreem service betoon.

Budgetteren is duur.
Hoezo duur? De getallen (25000 mandagen per 1Mlrd omzet) komen me bekend voor.
Reken even mee: 25.000 mandagen per $1 miljard verkopen was geconstateerd.
25000 mandagen is 115 manjaar, in geld 3,5 Mln. ofwel 0,35% van de omzet. Is dat duur?

Kijk even wat er in een auto nodig is om van A naar B te komen:
Auto aanschafwaarde: 35000. Deel van dashboard functies (km teller, benzinemeter), wegenbelasting (bewegwijzering), GPS systeem (100%) en Radio (deel)is al snel 1000 euro
Ofwel 3,5%

In tijd: >15% van de totale beschikbare managementtijd
Dit cijfer kan dramatisch naar beneden als de procedure goed begeleid, ingebed wordt in Kwaliteit Management of EFQM

Wat onder het vloerkleed blijft . . . .
Managers willen speelruimte. Snap ik. Verkopers óók.
Maar de argumenten die TEGEN budgetteren worden geproduceerd kunnen bijna altijd ontkracht worden of . . . de consequenties van niet doen zijn onacceptabel.

Budgetteren is geld
No, Sir. Budgetteren gebeurt zowel in geld als in aantallen.
Allen geld budgetteren is een super bananenschil.

Denkertje:
Hoe kan het bestaan dat een bedrijf met 243 Product-Markt combinaties, in bijna alle professionele markten (met elk hun eigen golfbeweging) aanwezig is, jaar na jaar een “bijna” puntlanding kan maken? Theoretisch lijkt dat onbestaanbaar, maar het gebeurt WEL.
Dan moet je eens goed luisteren in de kroeg, waar verkoper vertellen hoe ze met clever schuiven van omzet hun target halen. Dáárom !!!

Mijn credo
Budgetteren (als verzamelnaam voor alle businessplanning die er achter ligt) moet zo hoog mogelijk in de organisatie gebackt worden. Faciliteer het proces met tijd, geld en middelen.
Bloemen groeien genetisch bepaald. Mieren en bijen doen hun dingen zonder budget of businessplan. Wij vernuftelingen met hersens zijn daar nog LÁÁÁÁÁÁÁÁNG niet aan toe.

Groet en sterkte voor de mensen die “het moeten doen”
Jos Steynebrugh
Change Enhancement, Zoetermeer

Meer over Financieel management