Cynisme op de werkvloer (3)

Veel respons op de eerste 'cynisme' artikelen, deel 1 en deel 2. Blijkbaar wordt een gevoelige snaar met het onderwerp geraakt, velen herkennen het probleem. Lastiger wordt het om actie te nemen, maar dankzij de reacties van lezers kan toch wel een lijn worden bepaald. Bijgaand artikel is een samenvatting c.q. -voeging van de beste informatie en tips. Met dank aan Beentjes, Bennen, Bos, Mastenbroek, Steynebrugh, Van Wendel de Joode.

Tijdens de vakantieperiode worden enkele classics uit het bestand van 1minutemanager herplaatst,  dit artikel is eerder verschenen op 11 juli 2006.

Een mooie definitie van cynisme is: een houding die voortkomt uit wantrouwen, scepsis ('gerede twijfel') tegenover de goede bedoelingen van de medemens en die hoogstens spottend kan worden opgevat.

Een dergelijke houding geeft soms een heerlijk gevoel, maar kan wel moordend zijn voor de creativiteit, verandering en vernieuwing die noodzakelijk is binnen organisaties. Goede initiatieven kunnen door cynische reacties van een enkeling in de kiem werden gesmoord. Soms is dat triest te noemen: zelfs doorgewinterde cynici lijken niet naar hun werk te gaan met het plan om de boel vandaag weer eens te verzieken. Het cynisme heeft zich meester van hen gemaakt zonder dat ze doorhebben wat ze eigenlijk aanrichten. Cynisme is een specifiek antwoord op onmacht en heeft met andere vormen van slachtoffer-gedrag gemeen, dat het vertoonde gedrag (cynisme) de onmacht juist versterkt. Bestrijding van de cynisme kan dan ook plaatsvinden zoals bij alle vormen van slachtoffer-gedrag. Kern hierbij is de erkenning van de cynicus dat en wat er niet goed is en dat de cynicus de verantwoordelijkheid neemt hiermee om te gaan.

Hoe kan een organisatiecultuur ‘cynisch' zijn geworden? Is het een vorm van machteloosheid, die je gezamenlijk probeert weg te relativeren? Is het een vorm van onderhuids verzet, omdat je het gevoel hebt niet gehoord te worden terwijl je jezelf juist graag betrokken wilt voelen? Of is het niet meer dan "geestelijk overleven"? En waarom gaan mensen cynisch gedrag vertonen? Cynisme is vaak een zichtbare uiting van:

• slecht werkende bedrijfsprocessen
• niet op elkaar afgestemde taken en bevoegdheden
• slecht / onvoldoende instrumentarium
• erfenissen uit het verleden
• oud zeer
• et cetera

Cynisme is een vorm van onmacht. Het is gedrag van iemand die zich onmachtig voelt de situatie te veranderen maar zich daar tegelijkertijd aan stoort. In die zin moet cynisme, gek genoeg, wel begrepen worden als een wens om iets aan de situatie te veranderen. Cynisme wordt aangedreven door emotionele krachten, krachten die ontstaan door teleurstellingen. De verbaal vlottere types ontwikkelen het tot een kunst waarmee ze denken te kunnen scoren. Deze types leven op bij elke nieuwe teleurstelling want dit verschaft weer nieuwe mogelijkheden te scoren. Zo ontstaat er een zichzelf versterkende spiraal van negativisme die zich steeds verder weg beweegt van wat er reëel aan de hand is.

Uit alle reacties blijkt dat openlijke aandacht voor het fenomeen c.q. het probleem al het halve werk is. Zodra achterliggende redenen serieus worden genomen en er zichtbaar aandacht aan wordt gegeven, treden veranderingen op. De publieke opinie zal dan de volhardende boosdoeners tot de orde roepen.

Commitment
de belofte van betrokkenheid en bevlogenheid in organisaties Gyuri Vergouw

Het boek Commitment van Gyuri Vergouw is nu verkrijgbaar via o.m. Boom/Nelissen,  de betere boekhandels en managementboek.nl.