De bewering dat het niet de VOC was, maar de WIC, die in slaven handelde berust op een misvatting, helaas ... Van de VOC mentaliteit maakte zeer zeker ook de handel in opium èn slaven deel uit. Dat valt niet weg te poetsen van het blazoen van de VOC. Ook al speelde de VOC geen rol van betekenis in de transatlantische slavenhandel, ook in de Oost was slavernij bepaald geen onbekend verschijnsel. Slavernij is helaas een van de negatieve uitingen van universeel menselijk gedrag: overwonnen volkeren werden tot slaven gemaakt.

Wat de handel in opium en slaven ons laat zien, is dat de Nederlanders opportunistisch genoeg waren om hier geld aan te willen verdienen. Dat gepaard aan lef en pioniersgeest heeft groei teweeg gebracht. Welk oordeel we daarover achteraf ook kunnen hebben.

Is de oproep om meer VOC mentaliteit te tonen bedoeld als een oproep tot meer opportunisme, lef en avonturiersgeest? In die zin zie ik wel een relatie met diversiteit: als we ons richten op een gezamenlijk doel, ongeacht onze herkomst en oorsprong, zijn al die conflicten niet meer dan futiliteiten en een uiting van vrees voor het onbekende. Maar ook dan weet ik, als ik de boeken erop na sla: raciaal onderscheid werd ook in die periode gemaakt. Alleen: handel was de voornaamste drijfveer aan de basis van het ontstaan van conflicten en harmonie.

Tsja, het blijft dus een kwestie van open staan voor de ander en het onbekende. En voor de vrees die daarmee gepaard kan gaan. Voor leermomenten uit verleden en heden. En voor de dualiteit in alles wat wij ondernemen. Daarom denk ik dat het gebruik van geïdealiseerde heldenbeelden zoals een mythisch VOC verleden ons daarin niet zal gaan helpen, zolang we de karikatuur die het is niet begrijpen.