Als praktiserend antropoloog en procesbegeleider van verandertrajecten is mijn ervaring in de afgelopen 20 jaar dat concepten op langere termijn alleen blijven bestaan als door mensen (in dagelijkse praktijken) gebruikt worden.

Discussies en gebruik van concepten onder wetenschappers en onderzoekers vigeren dreigen al snel, zoals Michael Foucault het noemt, waarheidsspelen te worden die alleen van belang zijn voor die die discipline of groep van onderzoekers. Deze discoureses dienen vooral de machts- en status- en rivaliseringsdynamiek in die groepen (mannen). En zijn in geringe mate van betekenis voor de managers en veranderaars die met hun voeten in de modder en het gras staan.

Groet drs. H.J. Dirck van Bekkum
www.ctt.nl

Een vraag aan Dirck van Bekkum. U constateert dat management concepten blijven bestaan als ze door mensen in de dagelijkse praktijk gebruikt worden.

Inderdaad, want dan moeten ze op de een of andere manier hun waarde bewijzen. Een aardige test dus!

Ik ben benieuwd welke concepten volgens u door deze 'test' komen. Tevens nodig ik ook andere lezers uit hierover hun mening te geven. Op deze manier kunnen we de 'sedimentvorming' waar Heusinkveld naar verwijst wellicht wat concretiseren.

Een wat laat antwoord aan Willem Mastenbroek.
Als bureau Moira CTT werken wij in onze verandertrajecten/ procesbegeleiding met een vier processen model (primaire, organisatorische, formele en informele processen). Dat model hebben we meer gebaseerd op Senge, Kets de Vries en Burggraaf omdat die werken vanuit een 'systemisch vallen en opstaan' model en minder op b.v. Hofstede en Trompenaars omdat die modellen meer uit onderzoek ontsonden en niet uit praktijken. In het vierprocessen model zitten vooral veel antropologische theorie en inzichten. Die benadering is erop gericht om de informele processen zichtbaar te maken. Dat is meestal de 'black box' in knelpunten bij veranderen. Binnenkort verschijnt wij een kort artikel over die IKAT benadering in een bundel van een congres in 2002. Mogelijk is een verkorte versie iets voor deze site??
groet Dirck van Bekkum (antropoloog & procesbegeleiding) en Theresia Bernet (organisatie en ontwikkeling)

Heer Dirck van Bekkum. Graag reageer ik op uw bericht. Weliswaar jaren later maar toch. Studies wijzen uit dat concepten inderdaad blijven bestaan doordat ze gebruikt worden. Echter de vergankelijkheid blijft. Maar is dit wellicht te zien als impliciete vergankelijkheid. Want, als een concept als Lean bijvoorbeeld geïmplementeerd wordt, blijkt dat jaren later veel technieken en praktijken nog steeds gebruikt worden in een dergelijke organisatie. Echter is dit niet meer expliciet maar impliciet. De handelingen zijn als normaal gevonden in het dagelijks handelen in de organisatie. Een aantal geïntroduceerde praktijken en technieken zijn dus als het ware bezonken in de organisatie.

Concepten zijn bij de het introduceren continu onderhevig aan vertaalslagen en verschillen dus per organisatie ook al hebben ze vaak hetzelfde label. Tot op heden (2014) weten we nog steeds heel weinig over hoe dit soort processen nu verlopen en daarmee tegelijkertijd het effect op veranderprocessen in organisaties middels organisatieconcepten. Nu pleit u min of meer met uw benadering dat modellen uit de praktijk beter aansluiten bij verandering. Deels snap ik dat. Echter vanuit onderzoek komen inzichten die de praktijk aanvullen.

Uw uitspraak in het licht van het promotieonderzoek van Heusinkveld kan ik dan ook niet plaatsen.

" Discussies en gebruik van concepten onder wetenschappers en onderzoekers vigeren dreigen al snel, zoals Michael Foucault het noemt, waarheidsspelen te worden die alleen van belang zijn voor die die discipline of groep van onderzoekers. Deze discoureses dienen vooral de machts- en status- en rivaliseringsdynamiek in die groepen (mannen). En zijn in geringe mate van betekenis voor de managers en veranderaars die met hun voeten in de modder en het gras staan".

Kunt u hier een toelichting op geven?

Beste Vincent
Toevallig wilde ik weer eens terugkijken wat ik ooit op deze site als reactie op vergankelijkheid van concepten schreef. Dan zie ik jouw vraag van ruim een maand terug. Het is voor mij ook al bijna 9 jaar geleden dat ik dat schreef. Ik geloof nog steeds dat concepten (woorden/termen) inderdaad ontstaan en weer verdwijnen. De concepties in verschillende culturen zoals (ge)liefde, papa, mama, kind, broer, zus, eten, zijn b.v. al heel oud en zullen waarschijnlijk nog lang bestaan. Omdat, de antropoloog/epistemologist/cyberneticus Gregory Bateson volgend, ook veel andere zoogdieren met dergelijke basale concepties communiceren. Zoogdieren die in families en groepen leven (80 miljoen jaar oud) communiceren (wisselen informatie uit). Zij communiceren en reproduceren zichzelf als biologisch-sociale systemen op dezelfde manier als menselijk groepen doen.
Alle concepties rond menselijke 'materiële dingen' (vuistbijl, vuur, hamer, huis, jas, oven), waarin we zo langzamerhand omkomen, zijn evolutionair 'jong'. Hoelang zullen concepties zoals Culturele dimensies, U-turn, Presence, Singularity university, digitaal, smartphone, twitter, Microsoft, laptop nog bestaan?
Op dit moment werk ik aan enkele artikelen over hoe individuele en groepen (systemen in systemen zoals jonge mannen, families, scholen en bedrijven) mensen veranderen en zich aanpassen aan hun eigen veranderingen en aan veranderende omgevingen.
Daarvoor verdiep ik mij al enkele jaren in het 'ecology of mind' denken van genoemde Bateson. Ik lees zijn vierde bundel van artikelen A Sacred Unity (1991) en lees op pagina 265 dat hij met 'ecology of mind' (schoonheid en verwevenheid van ideeën/gedachten/acties) een 'mandala' bedoeld. In een mandala, als kunstwerk met grote schoonheid, zijn ook vele ideeën/gedachten/acties/ervaringen 'tijdelijk opgeslagen'. Bateson schreef vele 'ongrijpbare' artikelen maar nooit een ''boek'' omdat dat iets blijvends/waar/statisch suggereert. Dat is het tekort in ons menselijke denken. Taal suggereert 'dingen' en zeker 'concepten' alsof ze 'bestaan'. Maar dat zijn slechts (evolutionair gezien) tijdelijke vloeiende ideeën. Voor alle duidelijkheid, we kunnen niet zonder denken en concepten, maar laten we in onze denkambities in wetenschappelijke en managementconcepten, gezien de wereld waarin we leven, bescheiden en nederig blijven. Bateson probeerde congruent met eigen uitgangspunten te blijven. Dat lukte deels. Maar sinds zijn dood in 1980 zijn delen van zijn ideeën zijn al weer 'gerefuseerd': tot 'waarheid' gemaakt. Hij meende, terwijl hij zelf een groot denker/wetenschapper was, dat wetenschap een dorpsweg naar weten is en dat het ervaren/deel uitmaken van gebeurtenissen in natuur en ervaren/maken van kunst snelwegen naar weten zijn.
Natuurlijk 'bestaan' ideeën/gedachten/acties/ervaringen tussen wetenschappers en onderzoekers ook. Maar die zijn, volgens mijn 'persoonlijke en professionele' veranderervaringen, voor het begrijpen hoe menselijke organisaties veranderen, van minder belang dan wat jouw vaders- en moedersfamilies, een eeuwenoud boerenbedrijf in Groningen of een buurtschap in Twente over tien generaties aan ideeën/gedachten/acties/ervaringen ontwikkelde en behoudt om zich te kunnen reproduceren.
Daar zouden organisatiekundigen (managers) van kunnen leren!!
Dat is systeemdenken (organisatiedenken) zoals Gregory Bateson volgens mij bedoelde.
Weet niet of ik je vraag heb beantwoord?
groet Dirck van Bekkum (MSc) Cultureel en Systemisch Antropoloog