Verbeteren door sprookjes: De nieuwe kleren van de keizer.

De nieuwe kleren van de keizer vertelt het verhaal over twee sluwe kleermakers die de keizer bedotten met magische, onzichtbare kleren. Ze vertellen de keizer dat alleen mensen de kleren kunnen zien die slim zijn en deugen voor hun ambt/positie. De keizer denkt van zichzelf dat hij uiteraard deugt voor zijn ambt en ook al slim is. Daarom laat hij zijn belangrijkste vertrouwelingen de kleren bekijken, maar iedereen is bang dat hij of zij dom is en niet deugd voor zijn of haar positie, want geen van allen ziet de kleren waar de kleermakers het over hebben. Met als resultaat dat niemand de eigen twijfels bespreekbaar maakt en het wegstopt, waardoor er uiteindelijk een naakte keizer paradeert voor zijn volk.

Uiteindelijk zegt een klein jongentje, die nog niet gevangen is door het systeem, de waarheid en doorbreekt het patroon. De keizer wordt nu door het hele volk uitgelachen, maar doet alles om het eigen gezichtsverlies te beperken, door zijn ongelijk niet openlijk toe te geven. Stoïcijns blijft hij naakt doorlopen. Ondertussen fluistert een klein stemmetje in hem ‘ze hebben gelijk wat heb jij je toch beet laten nemen door die twee bedrieglijke kleermakers, wie is er nu dom?!’.

Uit promotieonderzoek van Arend Ardon (2009) blijkt dat een van de grootste valkuilen bij verbeterprocessen is dat de plannen al vaak door het management zijn ‘dichtgetimmerd’, alvorens de dialoog plaatsvindt met medewerkers. En daarbovenop is een automatische reflex ook nog eens om foto te maken van de huidige situatie waar het management dan zelf niet opstaat. Het besluit is bijvoorbeeld al genomen dat de cultuur moet worden veranderd en iedereen klantgerichter moet werken. Het is dan verdomd lastig om nog een open dialoog te kunnen voeren, als het besluit al is gemaakt. Vaak leveren deze dialogen namelijk alternatieve informatie op, maar doordat we al zo geloven dat de oplossing gaat werken, overtuigen we anderen van ons eigen gelijk en doen we pogingen om tegenstrijdige informatie onder tafel te houden. Er zijn geen kleren, maar niemand maakt dat openlijk bespreekbaar. Veel verbeterinitiatieven stranden door gebrek aan die openheid. De nieuwe kleren van de keizer leert om het ‘onbespreekbare bespreekbaar’ te maken.

Een praktische oplossing om het ‘onbespreekbare bespreekbaar’ te maken is te vinden in de sprookjes. In het sprookje over Tijl Uilenspiegel, een deugniet die iedereen voor de gek hield met zijn streken. Een van de streken van Tijl is dat hij de graaf van Hessen flink bij de neus neemt door te doen alsof hij een muurschildering maakt met een speciale verf, die alleen zichtbaar is voor mensen met volledig adellijk bloed. Uiteindelijk vertelt een nar de waarheid. Het sprookje over Tijl leert ons om regelmatig de hofnar te organiseren, iemand die (d)wars is van hiërarchische groepsdynamiek en kritisch managers een spiegel voorhoudt.

Maar of het nou gaat over openheid, strategie, diversiteit, leiderschap, of innovatie, in de sprookjes is het allemaal al eens voorbijgekomen. Sprookjes zijn er al eeuwenlang. En ze zullen de meeste managementboeken overleven. Wij geven dus een alibi voor managers om weer als ‘kinderen’ sprookjes te lezen en daarvan te leren hoe effectief te verbeteren.

Deze week verschijnt het nieuwe boek 'We presteerden nog lang en gelukkig'. In dit boek staan sprookjeslessen voor organisatieverbetering. Helemaal nu waarin de omgevingen van veel managers grilliger worden en er meer druk komt op procesverbeteringen, zijn het juist sprookjes die managers een spiegel voorhouden waar de aanknopingspunten voor verbetering zitten. We kunnen veel leren van de slimheid van Klein Duimpje of de truc die Hans uithaalt met de heks als hij met Grietje gevangen zit. In dit verhaal lichten wij het sprookje De nieuwe kleren van de keizer uit. En wat dit sprookje betekent voor de managementpraktijk.

Lees meer over dit boek en/of de auteurs op: Organisatiesprookjes.

Simon van der Veer & Tjip de Jong.