Stemvee

Democratie is in essentie een systeem waarbij de politieke macht van onder af (bottom-up) aan de top wordt gedelegeerd. Dat is de theorie. In de praktijk ergeren wij ons er steeds meer aan dat we top-down worden bestuurd. Anno 2009 is dat niet wat burgers willen. Alleen in de aanloop naar verkiezingen lijken politici ineens in de opvattingen van burgers geïnteresseerd te zijn. Politici doorzien blijkbaar niet dat de burger tegenwoordig veel meer kan en wil zijn dan stemvee.

 Bij veel politici en anderen die op het Binnenhof rondlopen – inclusief menig journalist – lijkt een soort dedain voor de kiezer te zijn ontstaan. Daardoor neemt de kloof tussen politiek en burgers verder toe en is het wachten op de volgende, nog heviger uitbraak, van de al lang woedende veenbrand.

 De huidige politici hebben veel macht, maar weinig persoonlijk gezag. En mocht een politicus enig gezag verwerven, dan wordt er alles aan gedaan om hem dat te ontnemen. Daar komt bij dat bestuurders bij de overheid steeds minder hun verantwoordelijkheid nemen. Als er iets is misgegaan, geven zij vaak niet thuis. Er wordt in het gunstigste geval een commissie ingesteld die aangeeft dat politiek en ambtenaren lering zullen trekken uit het voorgevallene. Mooie woorden, die vanwege hun menselijkheid nog geloofwaardig klinken ook. Maar inmiddels weten we uit de harde praktijk dat die lering niet of nauwelijks wordt getrokken.

De besluitvorming gaat traag en is ondoorzichtig. De burger is onderworpen aan vele ondoordringbare regels en voorschriften, waarvan het nut veelal niet duidelijk is. Telkens weer wordt ons beloofd dat de regelzucht zal worden ingedamd, maar even zo vaak komt daar niets van terecht. De Tweede Kamer put zich uit in het eisen van steeds meer regels en voorschriften. Het kan niet uitvoerig genoeg zijn, lijkt men daar te denken. Bovendien komen vele Kamerleden uit de ambtenarij, die toch al niet vies is van regelzucht. Stokpaardjes worden druk bereden, met als gevolg een enorme betutteling op details, terwijl de werkelijk belangrijke zaken niet echt worden aangepakt. Veel woorden, maar weinig daden.

Men hecht bij de overheid veel waarde aan ‘rechtmatig’ handelen. Dat houdt in dat men zich aan alle regels moet houden, hoe ondoelmatig die ook mogen zijn. Dat geldt overigens vooral voor de burgers. De overheden zelf behoeven zich uiteraard niet zo aan de regels te houden, dat blijkt telkens weer. Zij gedragen zich steeds meer alsof zij boven de wet staan. Laat men de ambtenaren hun gang gaan, dan geven zij zich over aan een onbedwingbare neiging zich overal mee te bemoeien. Alleen om die reden al is het besluit van het huidige kabinet om twintig ambtelijke commissies voorstellen voor de toekomst van Nederland te laten doen, niet verstandig.