Onderwijs en zorg in de vernieling?

"Managers weten niet wat er in hun eigen scholen en ziekenhuizen speelt. Het werkplezier van leraren en verpleegkundigen gaat achteruit. Managers dragen nauwelijks bij aan de kwaliteit van onderwijs en zorg. En directies leggen een onevenredig zware druk op de budgetten. Nederlandse werknemers in onderwijs en zorg zijn in meerderheid zeer negatief over hun eigen leiding."

Dit blijkt uit een onderzoek onder ruim duizend leerkrachten en verpleegkundigen in opdracht van de NCRV-programma’s Netwerk en Rondom Tien.
In de enquête blijken de frustraties van leerkrachten, verpleegkundigen en verzorgenden groot. Honderden komen met reacties die machteloosheid en boosheid tonen. "Managers wekken de indruk alleen hun eigen positie belangrijk te vinden", schrijft een verpleegkundige. En een andere: "Ik word stapelgek van de minutenregistraties". "Als de managers net zo weinig verdienen als de mensen in de thuiszorg, dan zouden er niet zoveel managers zijn", schrijft een wijkverpleegkundige. En een leraar: "Vroeger bestond 95 procent van het onderwijs uit lesgeven. Nu is dat 50 procent. De rest is onderbouw- en bovenbouwcoördinatoren, docent-coaches, adjunct-directeur, locatie-directeur met daar boven nog de Algemene Directie met verschillende directeuren en een hoofdrector. Onderwijsgevenden worden laagbetaalde losers."

Hoe is het in vredesnaam mogelijk? Twee weken terug was er het rapport over de idioot hoge uitval bij het MBO; vorige week de klaagzang over de wachtlijsten, de bureaucratie en de ingewikkelde organisatie van de Jeugdzorg. Zo kunnen we doorgaan. Het malle is dat dit allemaal al jaren bekend is en dat het alleen maar erger lijkt te worden. Nog maller is dat ook bekend is wat er aan gedaan moet worden maar dat er maar weinig gerealiseerd. "Mal" is dan niet meer het woord, "schandalig" is beter.

Het is duidelijk genoeg waar de schoen wringt en wat er aan gedaan moet worden. Een korte samenvatting:
- Terug naar de menselijke maat, de verantwoordelijkheid voor client en resultaat bij kleine overzichtelijke eenheden. Verschaf ze de nodige verantwoordelijkheid én de bijpassende middelen om hun werk goed te doen in combinatie met bondige info over de behaalde resultaten.
- Afschaffen van het oerwoud aan systemen en regels; terugdringen van de bureaucratische rompslomp.
- Respect en een behoorlijke beloning voor de uitvoerende professionals.
- De veelheid van clustermanagers, coordinatoren, toezichthouders en staffunctionarissen terug in de lijn of wegwezen.
- Voortdurend het simpele gesprek tussen leiding en professionals zoeken ipv het optuigen van implementatie trajecten met stuurgroepen, coordinatiecommissies, rapporten en analyses, programma-managers, scorecards, visitaties, inspecties en innovatieprojecten.

Best simpel eigenlijk. De hamvraag wordt dan steeds meer: Waarom woekert ondertussen de ellende maar voort? Geert Mak stel in zijn raiffeisen lezing dat het de lamlendigheid van de managerskaste betreft, dat het hen vooral gaat om ordinaire zakkenvullerij en verder geen gelazer. Alleen een opstand tegen de managerskaste kan hier misschien nog verandering in brengen. Veel reacties op het internet-forum van RondomTien gaan dezelfde kant uit. De agressiviteit is onverbloemd. Zwaar aangezet, zeker; maar het staat er allemaal wel en er zijn een boel reacties bij die getuigen van oprechte bezorgdheid en teleurstelling.

Hoe dan ook, ik ben nog nooit een manager tegengekomen die de dag begon met de intentie om de boel weer eens in het honderd te laten lopen en de mensen te treiteren met onnodige burocratische rompslomp. Ik kom wel managers tegen die teveel geloven in goede analyses, heldere regels en in systemen als INK, competentie management en de BSC. Misschien naïef maar niet kwaad bedoeld. Ik ken zeker ook managers die zich te weinig met de professionals in de uitvoering, verstaan. Wat ik vooral mis is iets van de verontrusting en boosheid die spreekt uit reacties van de mensen op de werkvloer, zoals hierboven geschetst. Directies, management-teams, raden van bestuur en ministers met hun ambtenaren dienen zich dit meer aan te trekken en stevig aan de gang te gaan om op korte termijn hier iets aan te doen. Die verontrusting en bezorgdheid zie ik te weinig. Het is toch belachelijk om dit nog langer te pikken. Of je maakt waar dat dit allemaal geklets in de ruimte is of je gaat er heel snel en heel serieus wat aan doen.

Speelt hier dan toch de gemakzucht en de bangigheid waar Geert Mak over schrijft? Wie het snapt mag het zeggen. Ik kom er niet uit.