No Pasaran!

Een vorm van Weerstand: 'No Pasaran!': 'Ze komen er niet door!'. Dit gevleugelde gezegde kent haar oorsprong in de Spaanse Burgeroorlog 1936 - 1939. Maar het 'No Pasaran!' hoor je tegenwoordig ook nog wel eens en dat nog wel binnen organisaties: 'Ze komen er niet door! Nee, ze komen er niet door met hun verandering!'. Ook een vorm van Weerstand dus. Maar is die weerstand binnen een organisatie nu een feitelijke of is het een beleving? Want over wat voor soort weerstand hebben we het nu eigenlijk?
'No Pasaran!' deze woorden werden tijdens de Spaanse burgeroorlog voor het eerst gebruikt door Dolores "Pasionaria" Ibarruri. Voor haar medestanders, de loyalisten en de Internationale Brigade, vormden de woorden een vorm van verzet met een positieve, heroïsche klank. Voor hun tegenstanders, Franco's fascisten, daarentegen waren het woorden die zo snel mogelijk uit het straatbeeld dienden te verdwijnen. 'No Pasaran!' betekende voor hen tegenstand, een tegenstand die zo snel mogelijk moest verdwijnen.

In ons land was er in die periode zo'n zelfde fenomeen met het woord 'Weerstand!' Voor WO II kenden we opstandjes en revoltes, zoals het palingoproer in De Jordaan, en dat was Weerstand tegen de gevestigde orde, een negatieve vorm van Verzet! Tussen 1940 en 1945 kenden ons land weer diverse vormen van 'Weerstand tegen de gevestigde orde' en na 1945 kreeg deze vorm van verzet een veel positievere klank: een bijna heroïsch karakter! Dat de waarheid ook hier 'in het midden ligt', dat tonen diverse onderzoeken na de WO II aan zoals in het boek 'Grijs Verleden' van Chris van der Heijden en recent nog Paul Verhoevens' film 'Zwartboek'.

Aan deze voorbeelden dacht ik toen ik gisteren op 1 dag 2x geconfronteerd werd met het begrip 'weerstand', weerstand tegen verandering. De 1e keer betrof het een advies voor managers binnen een organisatie, de 2e keer was tijdens een college voor studenten. Beide groepen stelden: 'Er is Weerstand tegen (organisatie) veranderingen!'; beiden met een negatieve intonatie.

Waarschijnlijk hoort u dit ook wel vaker, soms lijkt het wel een vaststaand gegeven zelfs nog vóór dat een organisatieverandering in gang is gezet: 'Er is of komt zeker weerstand!!' (NB: veel organisaties veranderen sowieso organisch of incrementeel als een ongoing process, hoezo weerstand dus, maar dat is iets voor een andere keer.)

En da's dus voor mij nog maar de vraag of er Weerstand is(?), want over welke vorm van weerstand hebben we nu het eigenlijk? Over fel verzet, felle tegenstand met alle mogelijke middelen of over een heroïsch gedrag van betrokken mensen? Misschien is het maar net hoe je er naar kijkt, naar die verandering, én helpt het op zijn minst om binnen de organisatie het begrip 'weerstand' helder te krijgen mét zijn gevoelswaarde voor een ieder!

In zijn boek 'Dynamics of Organizational Change and Learning' merkt prof. Jaap Boonstra op dat de bestaande managementliteratuur ons doet geloven dat (negatieve) Weerstand tegen (organisatie)veranderingen een onoverkomelijk gegeven is, je ontkomt er (dus) niet aan. Maar, stelt Boonstra, misschien is dat wel een erg negatieve kijk en kan er ook sprake zijn van een heel andere situatie: 'Resistance may also be perceived as a misunderstanding of the change and its implications, or employees doubting the objectives or feasibility of the change. From this perspective, resistance is seen as an expression of concern that has to be taken seriously.' (pg. 466). Ik deel zijn mening & ervaring.

Tot slot, natuurlijk gaat het te ver om een organisatieverandering te vergelijken met een (burger)oorlog, maar u kan dus zeker & wel voorkomen dat er in uw organisatie de barricades worden opgeworpen zodra het woord 'Verandering' in de gangen en de kantoren verschijnt en de poster 'No Pasaran!' op het Intranet zijn ronde doet......