Herfstdepressies

Het is het jaargetijde van de deconfitures, van de ontluistering. De PvdA die een serieuze poging doet om het wereldrecord ‘recht praten wat krom is’ te verbeteren, een financieel systeem dat zelf maar de bijl aan de wortel zet, en een wereldmacht die werkelijk geen flauw idee heeft wat doet.

De top van de PvdA heeft kennelijk het boek ‘Fateful Choices’ van Ian Kershaw gelezen om het idee van leiderschap kracht bij te zetten, maar de boodschap niet helemaal begrepen. Kershaw schrijft dat keuzes worden bepaald door het type persoon en, veel belangrijker, door de omgeving waarin ze worden genomen. Het type persoon is simpel: verwacht van een houwdegen geen genuanceerde keuze. De omgeving is veel gecompliceerder, omdat hier de keuze wordt bepaald door een baaierd van soms toevallige omgevingsfactoren, waarbij het persoonstype slechts een van die factoren is. Als die omgevingsfactoren relatief duidelijk en overzichtelijk zijn, is er geen probleem. De leider analyseert, voert ruggespraak en neemt een (relatief) weloverwogen besluit. Anders is het wanneer de situatie volstrekt onduidelijk is en er eigenlijk geen rationeel besluit mogelijk is. Zo is het besluit van Hitler om Rusland binnen te vallen geen weloverwogen keuze geweest, maar is ontstaan uit onmacht: hij begreep de Engelse onverzettelijkheid na Duinkerken niet. Een normaal land zou zich overgeven. Hitler dacht dat Engeland zijn  hoop op Rusland had gevestigd en meende door een snelle veldtocht tegen dat land het tij te keren. Dat verklaart veel, bijvoorbeeld waarom Duitsland zo onvoorbereid die oorlog inging en waarom het volhardde toen de strijd al verloren was. Bij de PvdA moet zich iets vergelijkbaars hebben voltrokken: met het afspreken in het regeerakkoord geen referendum over de Europese grondwet te houden en tegelijk van de daken te schreeuwen dat het nieuwe verdrag zo goed is dat er voor een volksgericht niet te vrezen valt, is er geen rationeel besluit meer mogelijk. Op dat moment wordt de keuze bepaald door dwingende randvoorwaarden en beperkingen van buitenaf. Maar het gaat dan niet meer om een gerichte en weloverwogen keuze maar om een noodgreep: we snappen het ook niet meer, dus we doen maar wat. Het hele palet obligate mitsen en maren, nuances en grote leiderschapswoorden laten dat onverlet.

Dat het mondiale financiële systeem op zijn grondvesten wankelt, zal niemand zijn ontgaan. Het vertrouwen is zoek, en wat het zo zorgelijk maakt, is dat niemand weet hoe dat vertrouwen te herstellen omdat niemand weet waar de breuk zit. Of breuken eigenlijk, want de dollar is al lang een verdacht punt in de financiële keten. Hoe verdacht, doet Willem Middelkoop in zijn boek ‘Als de dollar valt’ uit de doeken. In simpele bewoordingen legt hij uit waarom het fundament de wereldeconomie in feite drijfzand is. De VS drukken naar believen dollars bij die nergens door worden gedekt. Dat wisten we natuurlijk al lang. Net zoals we weten dat de FED, een collectie commerciële banken die zich FED heeft genoemd omdat dat bijna iedereen doet veronderstellen dat we hier te maken met een gecontroleerde overheidsinstantie, het alleenrecht heeft op dollarproductie en dat graag doet omdat geld uitlenen hun business is. Of net zoals we weten dat de VS een afspraak heeft met onder andere Saudi-Arabië om olie in dollars af te rekenen (in ruil voor militaire bescherming), zodat elk ander land gedwongen is dollars te kopen om olie te kunnen krijgen. En net zoals we weten dat onder druk van de VS de koppeling van geld aan goud is losgelaten omdat er niet voldoende goud in de Amerikaanse kluis lag. Ontkoppeling maakte de weg vrij voor de Amerikaanse geldpers en geldontwaarding. Enzovoort. Het ontluisterende is niet zozeer de kloeke informatie die Middelkoop geeft als wel de begrijpelijke wijze waarop. Nieuwsberichten die droog melden dat landen hun goudreserve aanvullen of hun dollars omruilen voor euro’s, krijgen opeens een donkere lading. Het is in dit verband overigens zeer opmerkelijk dat Alan Greenspan in zijn memoires ‘Een turbulente tijd’ niet of nauwelijks aandacht heeft voor de dollar. Kennelijk leidt deze munt een volstrekt eigen leven, buiten alle monetaire conventies om. Net zoals het opmerkelijk is dat Greenspan toegeeft fouten te hebben gemaakt, of heeft laten maken, die niet alleen onverantwoord zijn maar ook nog eens fouten waarvan hij wist dat het fouten waren. Weinig hoopgevend.

Net zo weinig hoopgevend is ‘het spoor van vernieling’ dat de Amerikaanse inlichtingendienst CIA aanricht. In zijn gelijknamige boek beschrijft Tim Reiner een heel jonge organisatie van 22.000 bureaucraten die de wereld bestiert. Letterlijk bureaucraten, want van die 22.000 mensen zijn er maar 2000 in het veld actief, de rest tuurt naar een computerscherm. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er meer schade wordt aangericht dan goed gedaan, want enig begrip van de wereld buiten het kantoor hebben ze niet. Feitelijke kennis evenmin, zoals blijkt uit het rapport dat de invasie in Irak zou moeten legitimeren. In een interview op de Nederlandse televisie zegt een zichtbaar vermoeide en ontluisterde Reiner dat we te maken hebben met een ongeleid projectiel met de macht om oorlogen op mondiale schaal te ontketenen, en dat zonder werkelijk enig benul waarom een oorlog noodzakelijk is. Of hoe die te voeren of te beëindigen. ‘They haven’t got a clue, they really haven’t got a clue’ zegt Reiner de over vermeende strategie in Irak. Verander Irak in Iran, en je volgt het volgende spoor van vernieling.

Het is herfst inderdaad.