Gratis Advies – II

Een tijdje geleden schreef ik iets over de opmerkelijke ROA-advertentie in het NRC. De ROA offreert daarin een jaar lang gratis denk- en advieswerk aan het Kabinet. Desgevraagd liet de ROA weten dat zij (ik citeer de email) ‘naar aanleiding van de advertentie 25 reacties hebben ontvangen van zowel individuen als organisaties’. En verder dat ‘er veel waardering is voor dit signaal van de betrokkenen’. Verder bleef het stil. In de ‘branchetoeter’ Management en Consulting geeft Hans Strikwerda zijn ongezouten mening over deze oekaze van de adviesbranche.

Hans Strikwerda, uitgeroepen tot meest invloedrijke consultant, staat niet bekend om het spreekwoordelijke blad voor de mond. In een interview in Management Team schenkt hij klare wijn over de staat van het advieswezen (lees maar even, wat er staat is niet mis!). In Management en Consulting, de officiële spreekbuis voor georganiseerd adviserend Nederland, heeft Strikwerda zo het nodige te zeggen over de gewraakte advertentie. Ik geef de cruciale passages integraal weer. En laat aan u het oordeel.

 ‘In de bijlage over de Rijksbegroting bij het NRC-Handelsblad van 20 september 2005 staat een paginagrote advertentie van de Raad van Organisatie-Adviesbureaus. In deze advertentie wordt het kabinet Balkenende door de ROA een jaar denk- en advieswerk aangeboden over een Nederland met meer binding en samenhang. Dit naar aanleiding van passages in de troonredes van 2002 t/m 2004, waarin gesteld wordt dat vertrouwen van de burger in de overheid ook gebaseerd moet zijn op maatschappelijke samenhang.

Ik heb mij hogelijk verbaasd over deze advertentie. De advertentie suggereert dat de bij de Raad aangesloten adviesbureaus onderdeel van de oplossing van het vraagstuk van gebrek aan vertrouwen zijn in de samenleving, terwijl er veel aanwijzingen zijn dat de bij de Raad aangesloten bureaus onderdeel zijn van het probleem. Immers, als er ergens sprake is van een vertrouwenscrisis, is het tussen de ambtenaren van de verschillende overheden en het veld van management consultants.

De advertentie van de ROA is een onbedoelde illustratie van de oppervlakkigheid en het gebrek aan professionaliteit van de leden van de ROA. Omdat de politiek roept dat er gebrek aan samenhang is, papagaaien de adviseurs dat er gebrek aan samenhang is. Omdat de politiek roept dat het ontbreekt aan gebrek aan vertrouwen van de burger in de politiek, echoën de adviseurs dat het ontbreekt aan vertrouwen. De eerste regel van ons vak wordt met voeten getreden: onafhankelijk onderzoek naar de probleemformulering van de cliënt, respectievelijk de probleemsituatie. Zouden de ROA-leden bewijs hebben willen geven van de door hen beweerde denkkracht, dan zouden ze met betrekking tot het beweerde gebrek aan samenhang en gebrek aan vertrouwen tot een geheel ander voorstel zijn gekomen dan de gewraakte advertentie.’

‘Management consultants zijn zelf mede oorzaak van het gevoelen van ongenoegen bij burger, politiek en het ambtelijk apparaat. Er is door toedoen van externe adviseurs, overigens mede ook door een aantal economen, een merkwaardig taalgebruik ontstaan binnen de publieke sector. Zo is de burger geherdefinieerd tot “klant” van een ambtelijke dienst, die zelf is geherdefinieerd tot ‘leverancier’. Daarmee is ook de politieke weg via het parlement van de vraag van de burger naar overheidsdiensten geherdefinieerd tot “aanbodsturing”. Met als gevolg dat het parlement wordt gemarginaliseerd door de nadruk te leggen op “vraagsturing” van de burger aan het loket.’

‘In de advertentie wordt er over gesproken dat de ROA zijn denkkracht rond binding en samenhang graag belangeloos wil delen met kabinet en parlement. Wat was nu juist een ander probleem in de afgelopen vijftien jaar met de rol van adviseurs in het Haagse? Juist dat ze meepolderden in het web van deelbelangen van ambtenaren en instellingen onder termen als procesaanpak, onderhandelend bestuur etc. In dit meepolderen is niemand zonder belangen, de adviesbureaus zitten naar vervolgopdrachten te kijken, academici willen hun theorieën graag toegepast zien. Langs die weg hebben de externe adviseurs er aan meegewerkt dat in talloze situaties het algemeen belang ondergesneeuwd raakte. Als de ROA belangeloos advies wil geven had hij een goede analyse van de situatie moeten publiceren, inclusief een evaluatie van de rol van zijn leden in de afgelopen tien jaar, met een aantal suggesties voor oplossingsrichtingen. Nu overspeelt de ROA zijn hand en maakt hij zich ongeloofwaardig door te schrijven dat de leden van de ROA als geen ander (sic!) zien waar de gezochte samenhang ontbreekt en hoe deze kan groeien. De ROA vormt beslist geen think tank  van de Nederlandse samenleving. In plaats van de bon op te sturen naar Theo Camps heeft het kabinet meer aan een abonnement op Le Monde Diplomatique om te begrijpen wat er aan de hand is in de samenleving.’

Waarvan acte!

(Mijn eerste bijdrage over dit onderwerp kunt u hier lezen)