Goed bestuur

Aan het begin van deze eeuw was ‘corporate governance’ (ondernemingsbestuur) een heuse kwestie. Terecht gezien de vele schandalen die de jaren daarvoor hadden plaatsgevonden. Enron, Ahold, WorldCom, om er maar een paar te noemen. Het was het ‘falen van de markt’ dat ertoe leidde dat behoorlijk ondernemingsbestuur hoog op de agenda kwam te staan, en dat het aanvankelijke verzet tegen de Code Tabaksblat is wegebde. Tegenwoordig is het echter tamelijk stil aan het bestuursfront. En dat is weer niet terecht. 
Los van de geruchtmakende affaires van de afgelopen jaren, kan slecht bestuur namelijk ook leiden tot de ondergang van een onderneming. Het is dan ook de taak en verantwoordelijkheid van de raad van commissarissen om tijdig te signaleren en te interveniëren. Ook kan slecht bestuur leiden tot reputatieverlies. En dan werkt de tucht van de markt in het nadeel van bedrijven.
In 2003 verschenen drie boeken die vanuit wisselende perspectieven hun licht laten schijnen op ‘corporate governance’: ‘Behoorlijk Ondernemingsbestuur’ van Ruud Pruijm, ‘Strategisch Fout’ van Rob Kwik, en ‘Reputaties op het Spel’ van Rob van Tulder en Alex van der Zwart. (Dit laatste boek is indertijd genomineerd als managementboek van het jaar.)
Ruud Pruijm, hoogleraar administratieve techniek aan de Erasmus Universiteit, heeft de ontwikkelingen van de laatste jaren, culminerend in de beurscrash, met stijgende verbazing gevolgd, om daarna koel en afstandelijk de oorzaak te achterhalen: hebzucht! En alle betrokken partijen bliezen hun deuntje mee, zodat van behoorlijk bestuur en adequate controle nauwelijks sprake was. Van alle tijden.
Rob Kwik, specialist op het gebied van corporate recovery en corporate finance, richt zich op de gevolgen voor de onderneming als gevolg van slecht bestuur: veelal de rand van de afgrond, en soms daar overheen. Zijn illustratieve cases zijn tegelijk de basis voor een reeks aan ‘early warning signals’ voor dreigend falen. Nog altijd actueel.
Van Tulder, hoogleraar Bedrijfskunde aan de Rotterdam School of Management, en Van der Zwart, bedrijfskundige met als specialisatie business society management, richten de blik naar buiten: wat zijn de gevolgen voor de bedrijfsreputatie als het ondernemingsbestuur niet weet te voorkomen dat een bedrijf tegen alle wetten van maatschappelijk verantwoord ondernemen ingaat. Rampzalig, omdat de druk van buitenaf de gevoerde strategie tot ineffectief degradeert. Leerzaam.
Tot slot dit veelzeggende citaat uit Elan, het vakblad voor commissarissen en directeuren, van de Maastrichtse criminoloog Grad van den Heuvel: ‘Vroeger kon je trots zijn op Philips en Fokker. Maar op welke Nederlandse captain of industry kun je dat nu nog zijn? Gezien hun inhaligheid zijn ze primitief egoïstisch, wereldvreemd, en arrogant.’ Om daaraan toe te voegen dat werkgeversorganisatie VNO-NCW juist kwaad zou moeten zijn op de top van de bouwbedrijven en de top van Ahold, in plaats van oorverdovend te zwijgen.
(Lees hier uitgebreide samenvattingen van de drie genoemde boeken.)