Gastcolumn: Moslimintegratie is problematisch. Waarom en waardoor?

Al enige tijd staan we oog in oog met islam geweld waardoor de islam centraal is komen te staan in vele discussies. Om die discussies te objectiveren moeten we daarbij de grote diversiteit binnen de moslimgemeenschap in acht nemen. Ook is het eerlijk om te erkennen dat het christendom ook zijn eigen gewelddadige episodes heeft gehad. De ISIS vechters doen ons gruwelen maar in de zeventiende eeuw waren de Geuzen bepaald ook geen “lieverdjes”.

Het Westen heeft met geen enkele andere godsdienst zo`n gespannen verhouding als de islam. De oosterse godsdiensten zijn gewoon te ver weg en hebben nimmer een machtspolitieke confrontatie met het Westen gezocht.

De botsing tussen het christendom en de islam heeft alles te maken met de geografische nabijheid van het Midden-Oosten. De moslimwereld heeft altijd geleefd met de ambitie van een eigen staatsvorming.  Door alle aanvallen van buitenaf op de moslimwereld  heeft deze zich naar binnen gekeerd. Ze is overgevoelig, defensief, intolerant en steriel geworden.Na de vele eeuwen waarin de islamitische wereld  qua machtspolitiek en cultureel een centrale positie had ingenomen, kwam de neergang hard aan. Die neergang heeft tot twee onderscheidende reacties geleid: het streven naar modernisering ( het Turkije van Atatürk) en de opkomst van het fundamentalisme.

De uitkomst van deze twee reacties is een gespleten zelfbeeld. Er gaapt een onverdraaglijke kloof tussen wat wordt gezien als verheven beschaving en de achterstand op de westerse wereld, en in toenemende mate ook op de Aziatische landen. De nostalgie van veel moslims naar hun Gouden Eeuw betreft een zoektocht naar godsdienstige zuiverheid en originaliteit maar ook naar imperiale grootheid. Daarbij wordt de islam gezien als de opvolger en vooral als de vervolmaking van het joden – en christendom.

De neergang van de islamitische wereld heeft alles te maken met een afsluiting ten opzichte van de economische en wetenschappelijke innovaties in Europa. De Renaissance, de Reformatie, de technologische revolutie gingen zo goed als ongemerkt voorbij aan het merendeel van de moslimwereld, die volhardde in het beeld van christelijke Europeanen als barbaren, van wie weinig of niets te leren viel.

De bevolking in de Arabische  moslims zal groeien van de huidige 280 miljoen naar 410- 460 miljoen in 2020. Dat zal de druk op de samenleving doen toenemen omdat bijna 40 % van de bevolking jonger dan veertig jaar is. Het is een bekend gegeven dat een relatief jonge bevolking een element van onrust is en een kiem van geweld in zich draagt.

Inmiddels telt Europa vele moslimimmigranten. Met hen is het onbehagen van de moslims naar onze wereld geëmigreerd. De schatting is dat er over twintig jaar circa 30 miljoen moslims in de Europese Unie zullen leven; een verdubbeling van het huidige aantal. Daarmee is een unieke situatie in de geschiedenis van de islam ontstaan. Hoe moeten zij daar leven als minderheid tussen christenen en joden, tussen afvalligen en ongelovigen?

De problemen om als moslim duurzaam in een seculiere samenleving te verblijven, worden kernachtig door Selami Yüksel (een Turkse aanhanger van de moslimbeweging) verwoord: “door de integratie in europese samenlevingen  moet je als molsim iets wezenlijks loslaten. Het idee dat je 100 procent moslim bent. Het idee dat je volmaakt bent”. De islam als minderheid in een nogal ongelovige omgeving is een geheel nieuwe ervaring in de geschiedenis van deze godsdienst en ook in de geschiedenis van Europa. In onze moderne samenleving zijn cultuur en religie uiteengegroeid. Er zijn dan ook behoorlijk wat obstakels te overwinnen. Als dat zal lukken dan kost dat tientallen jaren; mogelijk zelfs een eeuw.

Geloof en democratie gaan niet makkelijk samen, zoals de lange strijd om staat en kerk te scheiden in Europa wel duidelijk heeft gemaakt. Daar komt bij dat de islam zich  in een weinig democratische omgeving als meerderheidsreligie heeft ontwikkeld en daarom minder door andere religies en seculiere wereldbeschouwingen is uitgedaagd. Wanneer moslims in Europa wensen te leven met de gedachte dat de Koran of de profeet boven elke kritiek staat, dan veroordelen ze zichzelf tot een rol van eeuwige buitenstaander. De vrijheid om een godsdienst te belijden en de vrijheid om een godsdienst te bekritiseren zijn ondeelbaar. Dat blijkt moeilijk te aanvaarden voor belijdende moslims.

Moslims beroepen zich op het recht om hun geloof vrij te kunnen belijden. Daar mag niets op worden afgedongen, zolang dat gebeurt binnen de grenzen van de rechtstaat waarnaar ze zijn geëmigreerd. Maar dat recht van godsdienstvrijheid brengt ook een verplichting voor moslims met zich mee, namelijk dat men de vrijheid van mensen met een ander geloof moet erkennen.

Conclusie

Het openhouden van een ontwikkeling van de islam als minderheidsreligie in een seculiere omgeving is van levensbelang voor moslims, maar ook voor ieder ander die de maatschappelijke vrede wil bewaren.

De  segregatie blijkt echter steeds moeilijker te beïnvloeden omdat de immigratie in de afgelopen decennia een onomkeerbare verandering in de samenstelling van de bevolking met zich mee heeft gebracht. In heel wat steden is een meerderheid van de schoolgaande jeugd afkomstig uit migrantengezinnen.  Omdat de politici niet de moed en de bestuurlijke kracht tonen  de problematiek adequaat aan te pakken en zelfs uit de weggaan, krijgen de talrijke jongere moslims – zoals te verwachten is-  de kans zich op een onaanvaardbare wijze te laten gelden. Conflictvermijding door gescheiden levens te leiden werkt niet meer, daarvoor is de omvang van de immigratie  inmiddels te groot geworden. De grootste uitdaging voor Europese steden is hoe de mondiaal georiënteerde functies van steden moeten worden verenigd met de plaatselijk gewortelde samenleving en cultuur.