Factor tijd

In boeken waar de link wordt gelegd tussen militaire strategie en bedrijfsstrategie is altijd een prominente plaats gereserveerd voor Sun Tzu en vooral Von Clausewitz. Dat levert vaak nogal geforceerde vergelijkingen, links en extrapolaties op, omdat juist deze twee boeken als het ware geketend zitten aan de tijd waarin ze zijn geschreven. Alsof je ‘Reis naar de maan’ van Jules Verne  gaat gebruiken om de ontwikkelingen in de ruimtevaart te verklaren en te voorspellen (lees hier een eerder artikel over de link tussen militaire en bedrijfsstrategie).

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er geen enkele les valt te leren uit de rijke militaire historie. Bijvoorbeeld uit het zojuist verschenen boek ‘The Changing Face of War’ van de gerenommeerde militair historicus Martin van Creveld. In dit boek gaat Van Creveld uitgebreid in op de factor tijd als heus kernwapen. Bijna paradoxaal is de factor tijd op het slagveld in belang toegenomen. Paradoxaal omdat wapensystemen tegenwoordig bijna ‘real time’ ingezet kunnen worden, terwijl vroeger een verkeerde manoeuvre het verlies van een heel oorlogsjaar betekende.

Van Creveld laat zien dat tijd een factor is die niet meer uitsluitend in het voordeel werkt van de verdedigende partij. Tijd is veel meer een factor die zich flexibel laat buigen of laat inzetten. Twee voorbeelden. De Britten hebben uiteindelijk de situatie in Noord-Ierland naar hun hand weten te zetten door met waar engelengeduld het uithoudingsvermogen van de strijdende partijen te kraken. Wat sneller deed Syrië hetzelfde met de opstandige Moslimbroederschap. De opstand begon in de stad Hama, maar nog voordat de boodschap de stadsgrenzen kon verlaten, lag de halve stad al in puin. In beide gevallen, zo zegt Van Creveld, bleek de factor tijd van doorslaggevende betekenis.

En zo zijn er meer overwinningen en nederlagen die zich eigenlijk maar  laten verklaren door de factor tijd: de onafwendbare nederlaag van de VS in Vietnam, de afloop van de Koude Oorlog, maar ook het slechte presteren van het superieure Israëlische leger. De permanente aanslagen, het onophoudelijke corvee en het telkens maar moeten neerslaan van demonstraties heeft het moreel gesloopt. Ter volledigheid: de ‘Syrische methode’ van Bush om Irak van de kaart te vegen (‘shock and awe’) werkte niet omdat het land vanwege de langdurige voorbereidende bombardementen al in een staat van permanente ‘shock’ verkeerde. Het is dus of het een of het ander!

Van Creveld heeft al jaren geleden betoogd dat het huidige militaire concept (dat van nationale staten met legers die op gezette tijden hun wapens laten spreken, dus het typische ‘Clausewitziaanse’ denken) geen afdoende verdediging is tegen terroristen, guerrillabewegingen en andere uniformloze bedreigingen. Met dit boek wil hij een alternatief bieden: geen ritueel of verplicht wapengekletter, maar de factor tijd actief naar je hand zetten. In de praktijk betekent dit een mengeling van bruut geweld in korte acties en eindeloze volharding om de ruggengraat te breken. In beide gevallen is tijd de hefboom en katalysator tegelijk, omdat de tegenpartij niet weet wat wanneer gebruikt gaat worden. Aanslagen pareren met zelfvertrouwen, en toenaderingen afstraffen met een verwoestend bombardement. Bij wijze van extreem voorbeeld.

Wat kan een bedrijf hiermee? Veel. Het laat namelijk zien dat nieuwe werkelijkheden zich niet voegen naar oude en vertrouwde werkwijzen. De duidelijk gestructureerde organisatie is bijvoorbeeld gegroeid naar een fluïde netwerkorganisatie. En dat betekent bijvoorbeeld weer dat concurrentie in een heel ander perspectief komt te staan. Net zomin als een nationale staat veiligheid kan garanderen, ongeacht de grootte van het leger, zo kan een traditionele organisatie geen continuïteit garanderen. Beide ‘vechten’ in zekere zin tegen een onzichtbare ‘vijand’.

Maar het belangrijkste is natuurlijk de nieuwe perceptie van de factor tijd. Ook voor bedrijven geldt dat goederen en informatie bijna ‘real time’ waar ook ter wereld kunnen worden afgeleverd. En even paradoxaal neemt hiermee het belang van de factor tijd toe. Paradoxaal omdat verkeerde  manoeuvres die als gevolg van fysieke tijdbegrenzing een bedrijf de kop konden kosten eigenlijk niet meer bestaan, terwijl aan de andere kant de beslistijd is gereduceerd tot minuten. Nu tijd een dynamische factor is, even relatief als buigzaam, in plaats van een statisch gegeven, gaat het erom tijd actief te gebruiken. En dat op strategisch niveau. Naar analogie van Van Creveld: je concurrent afmatten of platbranden, maar altijd onverwacht.