Dyslexie: Elk nadeel heeft zijn voordeel!; Deel II

Het raadsel rond dyslexie, dat zowel lees- als schrijfproblemen veroorzaakt, is inmiddels voldoende ontcijferd om een doeltreffende behandeling mogelijk te maken. Ouders van kinderen met dyslexie moeten zich alleen realiseren dat het geen voorbijgaande hapering is in de ontwikkeling van het kind, maar een blijvend probleem bij lezen en schrijven dat beslist niet vanzelf overgaat. Dyslexie komt vaker voor dan gedacht: zowat 5-10 % van de schoolgaande jeugd heeft er mee te kampen.

 Wetenschappers hebben chromosomen kunnen lokaliseren die een rol spelen in het ontstaan van leesmoeilijkheden. Bovendien hebben studies aangetoond dat deze chromosomen eveneens verantwoordelijk zijn voor auto-immuunziekten zoals astma en allergie.

Dat beide aandoeningen vaak samengaan was al eerder bekend. Dyslexie werd meestal uitgelegd als een gevolg van  gezondheidsproblemen van het kind, waardoor het verzwakt zou zijn. Inmiddels weten we dat het geen kwestie is van oorzaak en gevolg, maar dat er tussen beide aandoeningen wel degelijk een verband bestaat. Vooral moet worden benadrukt dat het gaat om slecht functioneren, en niet om een soort hersenletsel.

Dyslexie heeft niet alleen te maken met aangeboren factoren. Onderzoekers zijn het erover eens dat de centrale knoop bij dyslexie een probleem is met één van de basiselementen van de taal, namelijk de fonologische module die een rol speelt bij de productie van klanken waaruit de taal is opgebouwd.

Om te lezen, moeten we twee basisopdrachten vervullen. Ten eerste moeten we kunnen ontcijferen op welke manier letters zijn samengevoegd zodat ze een betekenis krijgen.

De tweede opdracht, die een logisch gevolg  is van de eerste, bestaat erin om woorden te herkennen zonder ze telkens eerst helemaal te moeten ontcijferen. Een “normale”lezer voert beide opdrachten vrijwel onbewust uit, behalve wanneer hij wordt geconfronteerd met een onbekende, bijvoorbeeld zeer technische of wetenschappelijke term: dan gaat hij eerst bewust het woord “ontrafelen”om de betekenis, uitspraak of schrijfwijze te achterhalen.

Zodra een kind begrepen heeft dat woorden samengesteld zijn uit klanken, dat deze klanken worden voorgesteld door letters en het principe van het alfabet heeft ontdekt, heeft het kind de sleutel tot de kunst van het lezen in eigen handen.

In geval van dyslexie slaagt het kind er niet in om letters samen te voegen tot woorden. Het kan ook zijn dat dit wel lukt maar dat het kind er niet in slaagt om de verworven kennis te globaliseren : het zal elk woord dat het leest telkens weer als een nieuw woord beschouwen en opnieuw ontcijferen.

Het praktische gevolg hiervan is dat een dyslectisch kind zeer traag leest, stotterend en stamelend, waardoor het ook geen aandacht kan besteden aan de betekenis van de tekst. Wanneer het kind schrijft, splitst het woorden en woordengroepen op totaal verkeerde plaatsen wat aantoont dat het groeperen van letters tot aparte woorden zeer moeilijk of niet lukt.

Het is erg belangrijk dat een kind het nut van lezen inziet. Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen die onmiddellijk doorhebben hoe "handig" lezen is (bv. zelf ondertitels kunnen lezen, een etiket ontcijferen, een boek kiezen op basis van de titel) sneller vorderingen maakten dan kinderen voor wie lezen een "taak" was, een passieve, sociale opgave (lezen omdat de juf of de ouders het vragen, omdat iedereen het doet...).

In het begin van de lagere school, en zelfs ook daarna nog, kan het probleem van dyslexie goed worden opgevangen, al is veel geduld en inzet vereist. Bij jonge kinderen kan een behandeling bij een logopedist al na 3 tot 4 maanden goede resultaten geven. Er wordt dan gewerkt met zeer gestructureerde en systematische oefeningen waarbij vooral wordt gewerkt rond het aspect "opbouw van taal op basis van letterklanken". Zo moet een kind woorden leren splitsen, gelijkaardige klanken samenbrengen, klanken verlengen om er een woord mee te vormen, enz. Heel veel en bijna dagelijks lezen is nodig om de verworven inzichten in praktijk om te zetten. Een goede samenwerking  tussen kind, leerkracht, ouders en eventueel de logopedist is essentieel.

Tenslotte wil ik nog eens benadrukken dat dyslexie geen enkele invloed heeft op andere intellectuele capaciteiten, zoals begrijpen of redeneren. Dyslectische mensen kunnen net zo goed succesvolle ingenieurs of architecten worden. Genieën zoals Leonardo da Vinci, Einstein en Rodin hebben dit ten overvloede bewezen!