Crisis ontmaskert papieren economie

 Geld is smeermiddel van de reële economie, geen grondstof waar je andere producten mee kunt maken

Het prettige van de kredietcrisis is dat zij ons een uitgelezen kans geeft om afscheid te nemen van verouderde werkwijzen en achterhaalde inzichten.
Nog te weinig mensen zijn zich ervan bewust dat we in een compleet nieuw tijdperk zijn beland. Ze beseffen onvoldoende dat we door de overgang van het industriële tijdperk naar het kennis- en innovatietijdperk te maken hebben met veranderingen die zo fundamenteel zijn dat met enige aanpassingen niet meer kan worden volstaan. Veel bestuurders en managers in bedrijfsleven, overheid en politiek denken ten onrechte dat zij na de kredietcrisis op basis van bestaande inzichten op de oude voet door kunnen gaan.

Sinds het loslaten van de gouden standaard kan krediet uit het niets worden gecreëerd. Bankiers zijn de papieren economie gaan samenvatten in modellen, maar hebben genegeerd dat ons geld en daarmee onze welvaart feitelijk op niets is gebaseerd. Het geldstelsel dat was gebaseerd op bezit, is vervangen door een geldsysteem op basis van schuld. Ons financieel systeem is afhankelijk geworden van hoop, geloof en vertrouwen.
De raden van bestuur van grote financiële instellingen zagen zichzelf als meesters van het universum. Zij lieten zich verrassen door de ineenstorting van de financiële constructies die hun financiële whizzkids hadden bedacht. Net zoals de toezichthouders van de centrale banken en andere autoriteiten hadden ze beter moeten weten. Geld is immers een smeermiddel van de reële economie, niet een grondstof waar je andere producten mee kunt maken. Geld is ook een ruilmiddel en rekeneenheid om transacties tussen verschillende economische partijen soepeler te laten verlopen.

Sinds er geld bestaat, proberen mensen het renderende vermogen ervan te versnellen via speculaties en het bedenken van exotische financiële producten. Het opknippen van subprime-hypotheken en die als nieuwe pakketjes doorverkopen aan andere partijen met de belofte van een hoog rendement is daar een voorbeeld van. Het is onbegrijpelijk dat bestuurders, toezichthouders en centrale banken uit hoofde van hun functie en verantwoordelijkheid de gevaren daarvan niet hebben doorzien en dat accountants goedkeurende verklaringen hebben afgegeven terwijl zij onmogelijk een juiste inschatting van de waarde van die derivaten konden maken.
De meest duidelijke en scherpe waarschuwingen zijn te lezen in de boeken van Frank Partnoy. Deze voormalige derivatenhandelaar en Wall Street-bankier heeft in zijn eerste boek F.I.A.S.C.O. Blood in The Water of Wall Street in 1997 al onthuld dat Wall Street met de ontdekking van derivaten een nieuwe fase was ingegaan in het bedriegen van beleggers en klanten. In zijn belangrijkste boek Infectious Greed, dat in 2003 uitkwam, stonden alle excessen, waar we ons bij het uitbreken van de crisis zo over hebben verbaasd, beschreven.

Raden van bestuur, toezichthouders en economen van financiële instellingen kunnen zich daarom nooit verschuilen achter de uitspraken dat de risico’s niet bekend waren en dat zij zouden zijn overvallen door een vreselijk onheil dat niemand kon zien aankomen.