Bespiegeling over het boek “Een nieuw sociaal contract” van Pieter Omtzigt

Samen met mijn goede vriend en kanteldenker Marcel Kolder lazen we dit boek in één dag uit, zo grijpt het je aan en zo helder is het geschreven. Daarna zaten we op corona-afstand van elkaar in mijn bibliotheek om hierover door te praten, want dat doet het boek met je. Je moet het doorvertellen, toetsen aan je eigen beeld van een rechtvaardige wereld. Het is het verhaal van vandaag. De woorden die over tafel gingen waren: ontluisterend, onthutsende feiten, perverse politiek en dan toch: de uiteindelijke ontmaskering. De oplossing lijkt helder, we moeten terug naar de menselijke maat, naar een rechtvaardiger systeem, moed hebben om dat te willen veranderen en bieden van tegenspraak. In het boek staat niet voor niks een heel stuk over klokkenluiders.

Ik schrijf al jaren over de verkeerde P’s. Die van Processen, Prince2, Projecten, Programma’s. De goede P is die van People (uit dat bekende rijtje van People, Planet en Profit). Dat hebben we in het gesprek met elkaar ontdekt. Marcel blogt juist enorm veel over mensen. Een organisatie is geen zelfstandig levend ding, het zijn mensen de organisatie. Ik schreef vaak over proces- en systeemdenkers en spreadsheetmanagers, terwijl ik merkte in ons gesprek dat, als we het over leiderschap hebben, juist de dienende leiders naar de horizon blijven kijken. Pieter Omtzigt beschrijft dat mooi in zijn metafoor van de filosoof Kierkegaard; waarom we telkens toch weer zo gefocust zijn op de dagelijkse golven en strubbelingen in het leven, terwijl de sterren boven de oceaan ons de weg wijzen.

Na de eerste vijf pagina’s van ‘Een nieuw sociaal contract’ zijn Marcel en ik het erover eens dat we dit boek van harte aanbevelen. Voor iedereen maar vooral voor studenten. Om niet in de valkuil te stappen van veel ouderen en die willen onderzoeken waar nu dat wantrouwen vandaan komt dat ontstaat tussen burger en politiek.

Wat vooral is blijven hangen is het hoofdstuk waar de ellende is beschreven die de toeslagenaffaire heeft veroorzaakt. Ik vermoed dat velen met de heer Omtzigt gemeen hebben dat we een basisgevoel voor rechtvaardigheid hebben. Serieus: Als je tijdens het onder ede bevragen, dankzij je eigen mentaliteit, met droge ogen kunt blijven zeggen: ‘Dat herinner ik mij niet’ of ‘daar herken ik mij niet in’. En leest hoe men op alle niveaus (politiek, ambtelijk en gerechtelijk) de zaak heeft getraineerd, gemanipuleerd, op de lange baan geschoven, dan kunnen we ons voorstellen dat de slachtoffers witheet van woede zijn. Omtzigt heeft het over het verdwijnen van tegenspraak of tegenmacht. Als we via een WOB-verzoek ontdekken dat een tiental ambtenaren en politici die in het parlement bevraagd werden rondom deze affaire hier een extra mediatraining hebben gevolgd (kosten 32.000 euro) om dit soort flauwekul te zeggen, dan snappen we het wantrouwen van de burger naar de politiek van nu.

Verder betwijfelen we of de echte daders van de misdrijven in dit boek ooit verantwoording moeten afleggen. Als opa en vader vraag ik me persoonlijk af hoe je je rol in de affaire dan aan je partner, kinderen en kleinkinderen kunt uitleggen.

Eerder schreef ik over mijn verbazing over mensen die hun brood verdienen om te lobbyen voor bedrijven als Bayer/Monsanto. In het boek staat dat er inmiddels 700 mensen als communicatieadviseurs werkzaam zijn in en rond het gebouw van de Tweede Kamer en maar een kleine 100 in denktanks over vernieuwing. Marcel (communicatieman pur sang) en ik vroegen ons af waar al die communicatiemensen, al die voorlichters zich mee bezig houden? Met verdoezelen en verdraaien, of met open en eerlijke communicatie.

Tijdens een Tv-uitzending sprak Omtzigt over Malta. Hij is daar geweest vanuit toezicht op de Raad van Europa, om de onderste steen boven water te krijgen. Ik weet nog dat het ging over het verstrekken van gouden paspoorten aan criminelen. Als je maar betaalde. In het boek staat het verhaal over de moord van een kritische journaliste, een verhaal over corruptie tot de hoogste politieke regionen, een verhaal waar de honden geen brood van lusten.

Als onschuldige voorbijganger had ik een beeld van de EU, met daarbij in mijn hoofd het hoge bedrag van de halfjaarlijkse verhuizing van Brussel naar Staatsburg. Ik keek het nog even na, telkens honderd miljoen euro verhuiskosten. Onbegrijpelijk voor velen. Omtzigt beschrijft in zijn boek een aantal casus waar grote sommen geld in om gaan. In dit geval het omkopen van politici die zitten in de Raad van Europa. Door de vasthoudendheid van Omtzigt kwamen er een EU-zaken boven water die het daglicht niet konden verdragen.

Het boek sluit naadloos aan bij huidige trends en ontwikkelingen Het is een verandering van tijdperk (Jan Rotmans), het verlangen naar Rijnlands denken en doen. Naar controle van de soms corrumperende macht. Over waardering van arbeid, voor de vakmensen die het werk doen in fabrieken, ziekenhuizen, kantoren, kazernes, winkels, scholen en verpleeghuizen, en vooral de roep om transparantie.

Het boek gaat naast de toeslagschandalen in op de affaire bij het CBR en het pensioenstelsel. Verder geeft het een prima kijk in de keuken van de politiek, bevat het een interessant stuk over het gebruik of misbruik van rekenmodellen en koopkrachtplaatjes voor eigen politiek gewin.

Marcel en ik waren niet op de hoogte van het bestaan van professor Rudolph Pabus Cleveringa, decaan van de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden, die in het najaar van 1940 de ontslagen Joodse professor Meijers moest vervangen. Cleveringa stond op voor zijn Joodse collega, als enige op deze faculteit. Hij hield zijn rug recht. Omtzigt doet dat ook. Zijn handelsmerk dus. Chapeau!

Van harte aanbevolen

Het boek inkijken of bestellen?
bol.com | Een nieuw sociaal contract, Pieter Omtzigt | 9789044648058 | Boeken

Lelystad 3 april 2021 met dank aan Ruud van Lent voor het meelezen en Marcel Kolder voor de eindredactie
--------------------------------------------------------------------------------------------
Naschrift
TRENDING TOPIC
Marcel Kolder schreef vlak voor deze recensie een LinkedIn artikel over het boek. Dat was in een paar dagen goed voor 400.000 views en vele duizenden reacties. Die aantallen zeggen genoeg over hoe mensen denken over het vastgelopen systeem.
Voor uw gemak de Link naar de column:
Ps. Een tip: Lees het boek overTegenspraak van Peter van Lonkhuyzen. Voor uw gemak: bol.com | Tegenspraak, Peter van Lonkhuyzen | 9789461261465 | Boeken