ZIENDE-BLIND ZATEN WE ERBIJ, EN KEKEN ERNAAR
Achteraf spreken de harde feiten, vooraf de zachte. Laten we ter illustratie van deze lastige levenswet nog eens kijken naar ‘leider-Zalm’. Waar zit hij nu, en hoe begon dat ook al weer?
.
In de euforie rondom de ‘welverdiende en eervolle’ benoeming van onze gevierde ex-minister en ‘nationale held’ als de nieuwe topman bij ABN-AMRO, heb ik direct op basis van enkele zachte leiderschapsfactoren in een column op ManagementSite geanalyseerd dat Bos en Zalm een onacceptabele valse start hebben gemaakt, waarbij Zalm zich door Bos heeft laten inpakken (zie onderstaande weblink).
.
Daarna werd het in de ‘Zalm-tragedie’ een vervolgbedrijf in twee delen en op twee locaties:
[1] Even blijven volgen of hij de valse startsituatie bij ABN-AMRO onder ogen ziet en alsnog expliciet herstelt. Dit is niet gebeurd, dus snel over naar deel 2.
[2] Wachten tot het noodlot zal toeslaan.
[2.1] Bij DSB, met voor Zalm en ABN-AMRO terugwerkende kracht. De zachte indicatie was immers: als Zalm zich door die aardige Bos heeft laten inpakken, dan zal dat met die aardige Scheringa ook wel zo zijn gegaan. En Zalm moest nu net dienen als het degelijke vertrouwenwekkende uithangbord bij DSB.
[2.2] Bij ABN-AMRO. De harde feiten zoals we die nu zien voor Zalm bij DSB, zijn voor ABN-AMRO een nieuwe (zachte?) indicatie. De tragedie met Zalm in de hoofdrol bij ABN-AMRO beweegt zich richting zijn ontknoping.
.
WEBLINK
http://www.managementsite.nl/1495/leiderschap/valse-start-boszalm-a-goed-nieuws-b-schijndebat-c-zeuren.html

Hoe voorspellend je titel, Lisa, want inderdaad: het is vandaag Magisch Realisme en het zal zeker zijn invloed hebben op de financiële sector. Hubert Lampo draait zich nu waarschijnlijk om in zijn graf.

Hoewel DSB's debiteuren nu steeds verder van huis raken, is de DSB-casus vandaag in een leerzame fase verzeild geraakt & dat maakt 'm voor ManagementSite leden zeker zo interessant.

Lees ook op partnersite www.managementpro.nl 'DSB of hoe CRISIS Management Niet moet'.

Een prachtig verhaal Lisa, Ik moet bekennen dat ik magisch-realisme ook de mooiste kunstrichting vindt, dat noopt natuurlijk tot zelfonderzoek (van mijzelf). Overigens de schuldvraag is mijns inziens vrij eenvoudig te beantwoorden http://www.pluspost.nl/wie-zijn-schuldig-aan-het-dsb-debacle/19042. Lakeman staat niet bij mijn rijtje, omdat die wel schuldig is aan het over de rand duwen van DSB, maar niet aan het probleem zelf

De DSB; drie voorlopige conclusies:

1. Een flink deel van de ellende zou veroorzaakt zijn door de slechte communicatie van de DSB; te traag reageren, onduidelijk, geen openheid! Volgens mij zit het heel anders: Men kon en wilde geen openheid van zaken geven omdat de troep dan zichtbaar was geworden en men meteen al door de mand was gevallen. De tactiek was tijdrekken, toedekken en hopen op een regeling om de boel tot bedaren te brengen.

2. De top van DSB is gevangen geraakt in het spel om poen en prestige. Ziende blind! Scheringa ging zichzelf zien als superbankier. De post van minister van financien zou hij niet weigeren. Gingen toen niet een paar alarmbellen rinkelen bij zijn collegabestuurders en bij de commissarissen? En zijn de enorme marges en de woeker provisies waarop de resultaten van de bank waren gebaseerd, hen totaal ontsnapt? Kan het zijn dat we te maken hebben met een manier van zaken doen waar men niet van opkijkt in de financiele wereld en die door verantwoordelijke insiders niet herkend wordt als louche geldklopperij, patserige inhaligheid en pure woeker?

3. De DNB heeft zware reputatie schade opgelopen. Ook zij lieten louche geldklopperij, inhaligheid en woeker maar gebeuren. Wellink is definitief door het ijs gezakt met zijn tot voor kort relativerende en positieve praatjes over DSB. Hetzelfde verhaal werd ook in de periode vlak voor de ondergang van Ice Safe verkondigd. Het is onbestaanbaar dat het optreden van DNB en de beweringen van Wellink juist in kritieke tijden elke geloofwaardigheid verloren hebben.

Beste Grimbert, Hartelijk dank voor je compliment, op jouw column waar je naar verwijst kom ik graag binnenkort terug, na nader bekeken te hebben wat gisteren allemaal gezegd en geschreven is. Intussen helemaal eens dat Lakeman niet in het rijtje van de schuldigen thuishoort. In Pauw en Witteman gisteravond bleek hij weer verreweg de best geïnformeerde van de genodigden te zijn.

Beste Willem, Ook op jouw conclusies kom ik graag later uitgebreider terug. Voor dit moment het volgende: wat betreft de slechte communicatie van DSB. Vanmorgen op BNR nieuwsradio reageerde een communicatie expert op de situatie bij DSB en de zegsman Klaas Wilting. Hij prees Wilting als vakman, maar bekritiseerde hem omdat hij te weinig weerwoord had gegeven aan zijn baas Dirk Scheringa. Daar ben ik het mee eens, een goede zegsman neemt geen genoegen met de praatjes die hij als His Masters Voice moet verkopen. Wat betreft de reputatieschade van de DNB: ongetwijfeld, ook hier denk ik dat Lakeman gelijk heeft met zijn voorspelling bij Pauw en Witteman dat Wellink de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar niet haalt. Het is de zoveelste keer in anderhalf jaar tijd dat DNB de plank misslaat, dit kan zo niet doorgaan.

DSB-bestuursvoorzitter Dirk Scheringa heeft 128 miljoen euro aan schulden bij de DSB-Bank. Dat geld gebruikte hij vermoedelijk voor zijn liefhebberijen: voetbalclub AZ, zijn museum voor moderne kunst, een landhuis in Friesland en een privévliegtuig. Scheringa leende geld voor zijn persoonlijke hobby's. (De Volkskrant)

1. Lakeman beheerst het DSB-dossier als geen ander en krijgt op alle punten gelijk (hoe kan het ook anders met zijn staat van dienst; al in de jaren '80 van de vorige eeuw huurden we hem en/of zijn broer in om als bond/OR bepaalde werkgevers alle hoeken van het ondernemingsrecht te laten zien, als dat nodig was).

2. Het hele DSB-verdienmodel was op woeker gebaseerd, dus de media-aandacht voor deze bank was begrijpelijk.

3. Maar de DSB-case roept wel een aantal algemenere vragen op, omdat ook andere financiele instellingen er praktijken op na hielden (en houden), waarvan bij klachten de KIFID (het klachtenorgaan van de branche) steeds moet constateren: er is wettelijk en/of contractueel niets mis (zoals bijvoorbeeld het kleine leed dat de ene tak van Aegon niet gehouden is aan de offerte van de andere tak, omdat de consument had kunnen begrijpen dat het ene onderdeel het andere onderdeel niet bindt; niet dus).

4. Hoe kan bij vergunningverlening (en -intrekking!) aan financiele instellingen worden gegarandeerd dat het gehanteerde verdienmodel gebaseerd is op realistische d.w.z. maatschappelijk aanvaarde vormen van marktgedrag?

5. Hoe realistisch is het om te veronderstellen dat bij transparantie van abjecte verdienmodellen deze door de consument worden afgewezen?

6. Hoe realistisch is het om te veronderstellen dat geheim/vertrouwelijk toezicht (dat alleen bij veroordelingen in de openbaarheid komt) leidt tot controle en level playing field?

7. Hoe ziet het gewenste sectormodel voor financiele instellingen er uit, dat past bij de verhoudingen in de 21e eeuw?

Deskundige en geinformeerde antwoorden worden op prijs gesteld.

Er wordt gemeld dat het DSB fiasco niets met de banken crisis en de financiële crisis te maken heeft, maar dat het aan de bedrijfsvoering ligt. Onzin! De crisis die wij bij de banken zien hebben dezelfde oorsprong. Hebzucht en misbruik. Slechte bedrijfsvoering, onvoldoende en inadequate toezicht en regelgeving. Een provinciale cowboy wordt nu door het slijk gehaald, terwijl de bankbonzen en hun mob een Pilatus houding aannemen en er mee wegkomen.

De les die wij allemaal hieruit moeten trekken is, dat het financiële systeem dienend moet zijn. Een dienst aan de maatschappij, de burgers. Als de huidige financiële crisis niet tot echte veranderingen zal leiden, dan hoeven we niet lang te wachten op de volgende crisis. Hebzucht en misbruik staan altijd in de startblokken en wachten niet op het startschot, maar hebben hun eigen spelregels.

Lakeman is niet schuldig aan het probleem. Hij is competent en deskundig, maar wel degelijk een te laken partij in de gekozen confrontatie. Zijn handelen is vergelijkbaar met een terroristische daad. Een probleem heeft altijd meerdere oplossingen, daar hoort het plaatsen van bommen niet bij! DSB klanten zijn niet alleen zijn klagers en zo worden onschuldigen ook en mogelijk veel meer getroffen.

NOGMAALS: KEN U ZELVE, HOE BESTAAT HET?
Lisa van de Bunt zegt dat het ernaar uitziet dat de ervaren professional Klaas Wilting te weinig weerwoord heeft gegeven aan zijn baas Scheringa, en genoegen heeft genomen met de praatjes die hij als His Masters Voice heeft moeten verkopen".
.
Dit bevestigt het patroon van 'professionele jongens met een betrouwbaarheidsuitstraling die zich ziende-blind laten inpakken', dat ik ook heb geschetst in mijn column op ManagementSite in december 2008 over de valse start bij ABN-AMRO bij de aanstelling van Gerrit Zalm als de nieuwe topman (zie ook mijn reactie hierboven, incl. weblink naar de column).
Dit patroon van 'ziende-blind onvolwassen leiderschap' past ook in het beeld dat Willem Mastenbroek schetst in zijn reactie hierboven, in zijn tweede conclusie.
.
Omdat het er op dit vlak zo slecht bij staat als ook nu weer tot onze schrik blijkt, moeten we er keihard aan gaan werken dat het in management- en bestuursculturen 'normaal' wordt dat (ook) mensen in sleutelposities uit zichzelf (omdat ze het zelf wíllen) met gretigheid en regelmaat zoeken naar de eigen blinde vlekken. Open deur? Absoluut, maar, naar nu blijkt, helaas een draaideur!
Een eenvoudige column als ik in december 2008 heb geschreven - het is maar één voorbeeldje uit vele - had niettemin al weer bijna een jaar geleden voor Gerrit Zalm en Wouter Bos een mooie opmaat voor zo'n zoekproces naar de eigen en elkaars blinde vlekken kunnen zijn.
.
De toon in de reactie van Willem laat niets aan duidelijkheid te wensen over. Hij is boos (en terecht!) en wil dat wanprestaties zoals die nu hier weer aan het licht komen (nu eindelijk eens) hard worden aangepakt.
Hier sluit ik mij van harte bij aan. Niet alleen omdat ik ook boos ben, maar vooral omdat de culturele omslag die nodig is er alleen kan komen als beide lijnen ('die van: 'wie niet wil luisteren, moet voelen' én die van: 'ken u zelve') in een integrale aanpak worden gevolgd.
Wouter Bos en Gerrit Zalm hebben op dit punt bij ABN-AMRO een prachtige kans voor open goal gemist. Hoe bestaat het, en waarom? Dat zal ongetwijfeld nog worden uitgezocht.
.
Omdat de boosheid over de bestuurlijke wantoestanden in de nabije toekomst alleen nog maar groter zal worden, zal de roep om harde actie toenemen. Daarom is het nu juist van belang om er ook voor te zorgen dat het belang van de ontwikkeling van zelfkennis niet aan onze aandacht ontsnapt.
In de afgelopen decennia is dat overduidelijk op grote schaal het geval geweest. Hoe bestaat het? Tsja, daarom hebben we nu een waardencrisis.

Beste Lisa,

Mooie bijdrage. Op drie zaken ga ik graag even in.
Allereerst je eerste vraag: Waarom staat DSB in de schijnwerpers? De man (Dirk Scheringa) en de onderneming zijn voor de buitenwacht een geheel. Hij is eigenlijk de Sonja Bakker van de bankwereld. De echte diëtisten moeten haar niet en de echte bankiers moeten hem niet. Maar het ‘gewone volk’ moet haar/hem en hun respectievelijke aanpak wel. Daarnaast werd hij door hooggeplaatste leken geroemd: Balkende, kunstkenners, voetbalinsiders, en dat roept jaloezie op. En omdat man en onderneming een geheel zijn, worden ze allebei de dupe van die gevoelens en bijbehorend gedrag.
Verder lijkt het inhuren van voormalige politici een verkeerd soort aandacht van de media op te roepen. Iedereen is erop uit om te kijken of Zalm iets fout deed. En indien ja, dan deed Bos weer iets fout omdat hij Zalm heeft benoemd bij Abn-Amro en Fortis. Op je huid gezeten worden voor abstract beleid, is iets anders dan problemen met concreet geld. Frank de Grave had dat het snelst door en was na twee maanden weg. Maar andere prominente VVD’ers (wat zou trouwens de fascinatie zijn van de CDA’er Scheringa met al die VVD’ers?) Zalm, Linschoten en Nijpels voelen en voelden zich blijkbaar op hun gemak.
Willem Mastenbroek legt met zijn tweede punt terecht de vinger op de zere plek. De top zat gevangen in het eigen spel. Groupthink? In ieder geval lijkt er weinig tot geen tegenspraak te zijn geweest. Ik pleit dan ook hier maar weer voor de introductie van de hofnar (een intelligent karakter die zonder last of ruggespraak de baas en zijn kornuiten in de raad van bestuur te kakken mag zetten).
En dan nog even over Klaas Wilting. Dat is wel een goede voorlichter, maar hij heeft geen verstand van bankzaken en ook niet van ondernemers en ondernemingen. Hij was een goede politievoorlichter omdat hij ook een goede agent was. En als je geen verstand van zaken hebt, kun je je baas ook niet tegenspreken en ook niet vanuit je haarvaten de media te woord staan. Het lijkt er eerder op dat Dirk Scheringa Klaas Wilting wilde toevoegen aan zijn andere ‘verzameling’, samen met Louis van Gaal, Ronald Koeman en Gerrit Zalm.

Steeds meer signalen dat De Nederlandse Bank de regeling van DSB met haar klanten niet wilde. "Dan maar failliet laten gaan die DSB". Reden: de precedentwerking t.o.v. de andere banken in NL. Is daar dan ook het spel om poen en prestige doorgeslagen met bedenkelijke koopsompliseen en 'idiote' provisies? Zelfs zo erg dat een DSB-achtige regeling hun in grote problemen zou brengen?

Ik wil het niet geloven maar als dat zo is dan gaat de echte narigheid nog beginnen.

GOED NIEUWS VOOR HOFNARS
Met het pleidooi van Willem Ouwehand voor de introductie van de hofnar ben ik het van harte eens. Wat hij vervolgens in één adem zegt over Klaas Wilting, klinkt plausibel, maar brengt mij tot de volgende aanscherpingen.
.
[1] In organisaties is altijd sprake van (onbewuste) groupthink-processen.
[2] Het hebben van "inhoudelijk verstand van zaken" is voor het hiertegen bieden van professioneel tegenspel, weliswaar een handige, soms een noodzakelijke, maar vrijwel nooit een voldoende voorwaarde.
[3] Daarvoor is het in de huidige tijd meer dan ooit nodig dat de tegenspeler uit eigen ervaring weet wat het is om "gevangen" te zitten in het "spel van de insiders", én wat het (pijnlijke) leerproces van mensen vraagt om zich te 'bevrijden' uit dit spel.
Hoe beter en dieper van binnen de tegenspeler dit uit eigen ervaring weet, hoe beter hij of zij in staat is om ook diepliggende groupthink-processen te herkennen en bloot te leggen.
.
[4] Organisaties waar de core-business leeft van groupthink-processen die het daglicht niet kunnen verdragen, zullen nooit goede hofnars met veel doorleefde ervaringskennis zoals hierboven bedoeld, kunnen verdragen.
[5] Daarentegen hebben deze organisaties juist 'baat' bij persvoorlichters zonder deze ervaringskennis én zonder kennis van zaken.
.
[6] Persvoorlichters die wel deze ervaringskennis hebben, zullen nooit met een dergelijke organisatie in zee gaan, en al helemaal niet als zij bovendien beschikken over voor zo'n organisatie relevante inhoudelijke kennis van zaken. Zeg maar, als zij 'waarachtig verstand van zaken' hebben.
[7] Punt 6. geldt niet alleen voor persvoorlichters, maar ook voor bestuurders, directeuren en andere medewerkers, en ook voor adviseurs.
.
[8] Organisaties met dubieuze groupthink-processen komen in het internettijdperk onvermijdelijk onder steeds grotere overlevingsdruk te staan.
[9] Werken aan de duurzame ontwikkeling van 'doelbewust en integer leiderschap' wordt een overlevingsvoorwaarde.
[10] Het beschikbare aantal hofnars en hun kansen om leuk te werken kunnen daarom in de huidige tijd snel toenemen.

BLINDE VLEK VAN DE LIBERAAL-HUMANISTISCHE IDEOLOGIE
Met Willem Mastenbroek wil ik ook niet geloven dat "ook in andere banken het spel om poen en prestige is doorgeslagen met bedenkelijke koopsompolissen en ‘idiote’ provisies".
.
Toch 'geloof' ik het wel, om de volgende redenen:
.
[1] Het 'maakbaarheidsspel' om poen en prestige van de 'ziend-blinde' mens heeft waar het zich lokaal manifesteert, in zichzelf geen natuurlijke rem en is van buitenaf slechts formeel - met harde maatregelen - te keren als het zichtbaar de grenzen van de wet overschrijdt. Het kwaad is dan al geschiedt.
.
[2] De in onze cultuur dominante seculiere liberaal-humanistische ideologie met haar niet-realistische mensbeeld ('de mens is goed') heeft hiervoor een blinde vlek en is in de afgelopen decennia bijzonder 'succesvol' geweest (zie voetnoot). Anders gezegd: ook op collectief niveau waren wij 'ziende-blind'.
Daarom zijn traditioneel vanuit de cultuur aanwezige zachte preventief-corrigerende tegenkrachten in de afgelopen decennia op grote schaal ontmoedigd en stelselmatig 'uit de weg geruimd'.
.
[3] Het spel om poen en prestige heeft daarom gedurende lange tijd volledig vrij spel gehad.
.
Ik houd mijn hart vast, en 'vertrouw' dan weer op de revival van de hofnar (zie ook mijn reactie hierboven).
.
VOETNOOT
Voor achtergrondinformatie bij punt 2. zie onderstaande weblink naar een uitzending van het TV-programma Tegenlicht, waarin Rob Wijnberg de Britse filosoof John Gray interviewt.
http://www.vpro.nl/programma/tegenlicht/afleveringen/39445560/