Zou hersenonderzoek Volkert van der G's kunnen tegenhouden?

Volkert van der Graaf, de moordenaar van Pim Fortuijn, mag met verlof.  Dat zal veel mensen pijn doen en terecht. Stel je eens voor dat iemand een geliefde van je dood schiet. Dan wil je die persoon aan de hoogste boom hangen. In figuurlijke zin dan. De vraag hoe het brein werkt van iemand als Van der Graaf wordt steeds indringender, nu het breinonderzoek toeneemt.

Van der Graaf is hoogbegaafd, obsessief-compulsief en heel erg perfectionistisch, blijkt uit onderzoek van het Pieter Baan instituut. Hij is er goed toe in staat om een moord te plannen en dit te verantwoorden. Dit betekent dat zij prefrontale cortex uitstekend functioneert. Maar hij kan kennelijk zoveel agressie ontketenen dat hij iemand dood kan schieten. In koelen bloede.

Een politieke moord lijkt een weloverwogen daad. Maar niet iedereen met politieke overtuigingen grijpt naar het middel ‘moord’. Dan moet je toch wel ver gaan. Vooral wanneer je een goed functionerende prefrontale cortex hebt.

Over angst en agressie schrijft de neurowetenschapper Adrian Raine:’ Dieper in het brein komen we terecht in het limbische systeem, het domein van de emoties en de primitievere delen van onze natuur. Hier stookt de amygdala onze gevoelens op en stimuleert hij zowel de roofzuchtige als de affectieve aanvallen. De hippocampus tempert en controleert agressie; bij stimulering van de hippocampus lanceert hij roofzuchtige aanvallen’. (Bron: ‘ Het gewelddadige brein’, Adrian Raine, uitgeverij Balans)

Zou van der Graaf problemen hebben gehad met de amygdala en de hippocampus? Indien dit zo is, is dat nog niet genezen. Toen hij zijn moord pleegde, en hij onderzocht werd misten we kennis die we nu wel hebben. Maar de wereld is huiverig om neuro-inzichten te verwelkomen. Terwijl het van wezenlijk belang is om te weten of er in het brein van van der Graaf wezenlijk iets veranderd is.

Het boek van Adrian Raine laat zien dat er verbanden zijn tussen misdaad en de structuur van het brein. Hij is uiterst behoedzaam met de conclusie dat misdaad alleen maar door een ziek brein komt. Omgevingsfactoren spelen zeker een rol. De toestand van de foetus in de baarmoeder ook.

Om de samenleving te beschermen tegen uitwassen van moord en criminaliteit is het zaak om duidelijk te krijgen wat zich precies afspeelt in de hersenen van moordenaars, of ze nu intelligent zijn (want dat kan), politiek gemotiveerd of slordig. We moeten breinonderzoek doen bij misdadigers.  Niet om het stempel ‘eens een dief, altijd een dief’  op mensen te drukken. Maar om misdaad op termijn te voorkomen.

Op een ander niveau is het voor het bedrijfsleven ook interessant. Want wat gebeurt er in de breinen van medewerkers? Hoe zitten die in elkaar? Die medewerker die met de deuren slaat als hij zijn zin niet krijgt, wat is daar mee aan de hand? En wat moeten we met dingen als verantwoordelijkheid nemen, eigenaarschap, zelfreflectie en ga zo maar door. En hoe gaan ze om met veranderingen?

Die hersenwetenschappen zijn niet zaligmakend maar we moeten ze gebruiken. En alsjeblieft verder onderzoeken. Met betere meetapparatuur dan pet- en MRI-scans. De geest van de mens wordt beinvloed, misschien zelfs bepaald, door hersenprocessen. We weten van bepaalde dictators dat hun brein niet goed functioneerde. Je kunt wel zeggen dat het gevaarlijk is als mensen in je brein kunnen kijken, maar is het niet veel gevaarlijker om niet in het brein te kijken, terwijl je daarmee misdaad op massaschaal kunt voorkomen?

Bert Overbeek heeft een nieuw boek geschreven. ‘ Slechte chefs werk je weg’; zie de artikelen hieronder. Ook werkt hij aan een boek over verandermanagement en het brein. Hij is voor training en coaching bereikbaar via pitcher.support@hetnet.nl