Zelfsturende teams; zijn managers nodig? (Case)

Hebben we managers nodig? Dat lijkt een vreemde vraag, maar hij wordt steeds vaker gesteld. Er zijn werkplekken, bijvoorbeeld in de zorg, waarbij teams zelfsturend zijn en geen manager meer hebben. Maar ze zijn niet in de meerderheid, en de meeste mensen die ik ken gaan uit van het denkbeeld dat de mens niet kan zonder leider of manager. Laten we eens buiten het managementgebied kijken of daar voorbeelden te vinden te zijn die ons kunnen helpen, want natuurlijk zijn die er. Zo heeft de wereldberoemde evolutiebioloog Richard Dawkins het over het begrip ‘zelfassemblage’. Wat is dat?

Als een zaadcel versmelt met een eicel, dan is dat het begin van een mens. De bevruchte eicel begint zich te delen, en het aantal cellen neemt de eerste dagen toe zonder dat de foetus groeit. De grootte neemt pas later in het proces toe. Je zou verwachten dat ‘iets’ dit plan uitwerkt. Dat er volgens een coördinerende blauwdruk gewerkt wordt.

Dit is niet het geval, aldus Dawkins. Neem bijvoorbeeld een zenuw in je been, en de huid van je been. Die zijn vanzelf naar elkaar toe gegroeid. Net als de zenuwen van je buik en de huid van je buik. Dit gebeurt via een chemisch proces en aantrekkingskracht. Volgens Dawkins organiseren alle onderdelen van ons lichaam zich onafhankelijk van elkaar. Dat heet zelfassemblage.

Wanneer je daarentegen uitgaat van een holistisch denkbeeld, zoals de filosoof Titus Rivas in het esoterische blad Prana, ga je uit van het tegenovergestelde. Dan ‘omvat een hoger organisatieniveau de onderliggende bouwstenen. Een plant omvat als organisme of levend systeem bijvoorbeeld al haar onderdelen’.

In het idee van Rivas is er een hoger organisatieniveau bij de groei van een foetus. Iets dat wij niet kunnen waarnemen. Dat is een gotspe voor veel wetenschappers, maar dat vindt Rivas niet gek. Veel wetenschappers gaan uit van een materialistisch wereldbeeld, dus kunnen ze niet iets aannemen dat we niet waarnemen.

Rivas gaat dus wel uit van een blauwdruk, van een ‘niveau’ dat de boel organiseert. Een soort management. Dawkins doet het zonder zo’n management. De natuur is prima uitgerust om volledig autonoom dingen tot stand te brengen. Het probleem met de aannames van zowel Dawkins als Rivas is dat ze wetenschappelijk niet te bewijzen zijn.

In organisaties ligt dat iets gemakkelijker. Daar heb je meetbaarheid. De nadelen van zelfsturende teams hebben we leren kennen in de jaren negentig, maar we horen ook steeds vaker de voordelen. Als teams zich bewust zijn van hun beperkingen, dan zou zelfassemblage een prachtige methode kunnen zijn. Dan ontstaat de chemie tussen verschillende afdelingen vanzelf.

Maar welke organisatie durft het aan? En is het wel handig? Ontstaat er niet een nieuwe (informele) pikorde, en wat doen zelfsturende teams met zaken als onderlinge machtsstrijdjes, zoals we die zowel uit de mensen- als dierenwereld kennen? Want juist het feit dat we deze strijd met dieren gemeen hebben, zou er op kunnen wijzen dat we haar moeilijk kunnen veranderen?

Ik ben benieuwd tot welke antwoorden jullie komen.