Wie Latijns-Amerika niet kent, snapte Chávez ook niet

Precies 60 jaar na het verscheiden van Jozef Stalin overleed de meest besproken president van Zuid-Amerika, om net als Lenin gebalsemd te worden. Hij zal zelf geen moeite gedaan hebben om zijn linkse sympathieën te verbergen. Natuurlijk passeerden de meest beroemde quotes van de Bolívar-minnende brulkikker de revue. Niet verwonderlijk, maar kon je van het Nederlands publiek verwachten in welk verband hij zijn soundbites de wereld ingeslingerd had?

De context van veel van zijn uitspraken en gedachten werd niet of nauwelijks belicht. Chávez had gedreigd om de ABC-eilanden voor de Venezolaanse kust in te nemen, heette het. Nederland was destijds bang voor een Venezolaanse invasie, zo bevestigde Wikileaks. Maar als hij dat echt wilde, had hij dat allang gedaan zonder waarschuwing vooraf.
De invloed van de grote buurman op de ABC-eilanden is er al jaren. Er woont ten eerste een grote Venezolaanse gemeenschap. De olie uit Venezuela wordt door de staatsmaatschappij PDVSA geraffineerd op Curaçao. Het Venezolaanse consulaat biedt gratis lessen Spaans aan. Nederland klaagt liever over 'Antillianen' die de taal niet beheersen.

Chávez’ blufpoker was niet bedoeld voor Nederland, maar als boodschap aan de Verenigde Staten: wij zijn een soeverein land, blijf uit onze buurt. Het olierijke Venezuela in linkse handen was niet veilig voor Amerikaans militair ingrijpen, en Hurricane Hugo begreep dat heel goed.
Wikileaks bevestigt dat de VS in 2002 een militaire staatsgreep steunde tegen de gekozen regering van Chávez. The land of the free heeft zich al tientallen keren bereid getoond om andermans keuzevrijheid te dwarsbomen omwille van de eigen economische belangen. Voor wie zich niet af laat leiden door het bovenmatig theatrale optreden van Chávez, was het niet gek dat hij uithaalde naar toenmalig president Bush. Wilders gaat los om minder.

Een ander opvallend aspect was dat Chávez wel neergezet werd als iemand die ageerde tegen de neoliberale hegemonie van de wereldeconomie, maar dat niet werd belicht waarom. Ter aanvulling: onder meer in Zuid-Amerika hebben het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank in tientallen jaren niets bereikt, behalve dan dat ze het gedachtegoed van de Chicago School erdoorheen gedrukt hebben. Derde Wereldlanden moesten hun economie naar Amerikaans model inrichten. Weinig staatsbemoeienis en veel vrije markt. Maar hoe vrij is een opgelegde vrije markt? En in wiens voordeel is dat? Meestal werden multinationals daar wijzer van dan complete volksklassen.

De geslaagde putsch van Chávez was daarom geen incident, maar een reactie van een continent dat zijn verleden al niet zelf heeft bepaald, en vanaf heden het recht opeist om dat alsnog te doen.
In heel Latijns-Amerika werden daarop ‘rode’ regeringen gekozen (toegegeven, Chávez beknotte de persvrijheid meer dan zijn collega-presidenten). De slapende reuzen werden wakker en begrepen dat ze het op hun eigen manier moesten doen. Zo werd onder meer de economie van Brazilië een succesverhaal vanaf het moment dat socialist Lula werd gekozen.
De meer op neoliberale leest geschoeide economieën van de EU en de VS stellen al dik 20 jaar teleur: groeicijfers blijven achter bij eerdere groeicijfers toen de markt nog niet zo ‘vrij’ was. Over de stabiliteit op de vrije markt begin ik maar niet.

Afgelopen week interviewde ik een passant over het heengaan van de Venezolaanse president. Doe eerst je eigen tuin, en kijk dan pas naar die van de buren, zei hij me. Misschien moeten we ons eerst achter onze oren moeten krabben over de uitgangspositie van onze denkbeelden, iets proberen te begrijpen van hoe die aan de andere kant van de wereld beleefd worden voordat we beginnen over de gekte van Chávez.