Wat heb je aan modellen als je snel moet handelen?

Toen ik meer dan 20 jaar terug kwam te werken bij het Opleidingsinstituut van de Spoorwegen, kon ik hoofdconducteurs gaan trainen. De opleiding behandelde om de een of andere, niet nader toegelichte reden het zogenaamde BOB-model. Het BOB-model is een besluitvormingsmodel. BOB staat voor: beeldvorming, oordeelsvorming en besluitvorming. In de didactische bladen van de opleiding stond dat de conducteurs dit model konden gebruiken om besluiten te nemen in hun werk. Het was ontwikkeld door opleidingskundigen die zelf geen praktijkervaring hadden met het vak van conducteur. De meeste conducteurs weten echter dat mensen dat beroep helemaal verkeerd inschatten. Mensen denken aan een ‘kaartjesknipper’, een soort parkeerwachter (ook een beroep waar men weinig realistische beelden van heeft).

Voor conducteurs was het BOB-model een volkomen onzinnig onderdeel van hun opleiding. Voor de trainers ook. De meesten van hen kwamen uit het vak, en zagen volstrekt het nut niet in van het model.

-Wat moet je ermee als er plotseling 50 man voor je neus staan die boos vragen op je afvuren over een trein waar je niets van weet?, vroeg een collega zich af.

-Dan kun je een inschatting maken van dat wat er gebeurt, antwoordde de opleidingskundige. Je vormt je, zoals het BOB-model leert, eerst een beeld, op basis van dat beeld beoordeel je de situatie en heb je de situatie beoordeeld, dan neem je een besluit.

De trainer knikte afwezig en liep vervolgens hoofdschuddend weg. Dat deden de conducteurs ook.

-Is dit bedacht door praktijkmensen?, durfde een van hen te vragen. Het antwoord bleef uit. Hoewel iedere conducteur uit die tijd het BOB-model uitgelegd heeft gekregen, is er –voor zover ik weet- niet een die er gebruik van heeft gemaakt. Een suggestie van een collega om het model te gebruiken als leermodel-achteraf zorgde ervoor dat het in elk geval in de training nog enigszins gebruikt kon worden.

In het vak van conducteur wordt er vaak van je verwacht dat je snel besluiten neemt en snel handelt. Wat doe je als er een dronken reiziger vrouwen lastig valt in een avondtrein? Wat doe je als er een aanrijding plaatsvindt, als iemand onwel wordt in de trein? Hoe ga je er mee om als je kort voor het aankomststation een reiziger tegenkomt die niet heeft ingecheckt met zijn OV chipkaart? Daar heeft het weinig zin om het BOB-model te gebruiken. Je hebt er simpelweg geen tijd voor en moet je toevlucht wel nemen tot iets anders.

Het is mede door mijn ervaringen met conducteurs dat ik uiteindelijk op andere methoden uitkwam en waardoor ik mijn boek 'Het flitsbrein' heb kunnen schrijven. Daar gaat het over snel besluiten nemen en hoe je dat doet. De methode daar zou je 'intuïtieve besluitvorming' kunnen noemen. De conducteurs en ambulancemedewerkers die het boek gelezen hebben, geven aan het een uitstekende methode te vinden. Juist in beroepen waar snel gehandeld moet worden, kan het helpen om gebruik te maken van de snelle beslissingsmethode die ik in mijn boek beschrijf.

Het gaat hier nu echter niet om mijn boek, het gaat om het feit dat er te vaak verkeerde modellen bedacht zijn en dat we op moeten houden cognitieve stappenmodellen in te zetten, waar ze niet passen.

Bert Overbeek is een ervaren trainer, coach en interim manager. Bovendien schrijft hij boeken, zoals het top 10 boek 'Het Flitsbrein': https://www.managementboek.nl/boek/9789492221001/het-flitsbrein-bert-overbeek. Hij is te bereiken via pitcher.support@hetnet.nl