Visie ontwikkelen voor 2015 en verder? Lees eerst dit!

Een lange termijn visie is gebaseerd op de ontwikkelingen in de toekomst. Veel mensen denken dat we daar niets over kunnen zeggen. De grote thema’s van de toekomst houden zich verborgen tot het moment dat ze zich openbaren. Ze zijn buitengewoon moeilijk te voorspellen en harde blauwdrukken zijn er eigenlijk niet te maken. Wel kunnen we een paar toekomstige ontwikkelingen op een rij zetten, al is het alleen al om die saaie riedeltjes uit de Tweede Kamer eens wat op te fluffen. Ook het geblaat van Wilders zal minder belangrijk blijken.

Waar moeten we op letten? Een paar dingen zal ik hier behandelen. 

-Werk en automatisering. De automatisering neemt verder toe door het kleiner worden van de chips. De robotisering zal meer en meer zijn plaats verwerven in onze wereld. Gevolg is dat er steeds minder werk zal zijn. Een groot aantal banen zal verdwijnen in de loop van de 21^e eeuw. Die functies zullen straks gewoon niet meer nodig zijn. Mensen worden in en buiten hun werk steeds meer gecontroleerd door hypermoderne informatietechnologie.

De ironie is dat mensen worden geacht langer door te werken, ondanks de verwachte afname van banen. Aan het begin van de jaren tachtig was er ook zo’n verwachting van banenvermindering. Mensen gingen allerlei cursussen doen om beter met hun vrije tijd om te gaan. Geen politieke partij maakt werk van de lange termijn verwachtingen voor werk en de gevolgen daarvan. We zitten allemaal sterk op de moraal dat je moet deelnemen aan het arbeidsproces. Anders ben je een klaploper.

Dat idee is niet meer hoog te houden in onze tijd, waarin organisaties zonder problemen mensen over de schutting mikken, hup, de werkeloosheid in. In de toekomst verwacht ik dat organisaties en samenlevingen grote aantallen mensen zullen vragen niet meer te werken. Gewoon omdat er geen plaats meer voor ze is. Je zult ze toch moeten onderhouden, want als mensen niets krijgen nemen ze hun toevlucht tot criminelere vormen van inkomensverwerving.

Dus, kort gezegd: we moeten nadenken over een samenleving waarin niet iedereen meer werk heeft. Kan dat niet bekostigd worden? Ach, laten we elkaar geen mietje noemen. Er is geweldig veel geld in Nederland. Er zijn bovendien de hyperrijken, mensen die meerdere miljoenen per jaar verdienen, maar belasting betalen over 25 000 euro. Daar wringt iets. Dus een betere verdeling tussen arm en rijk is van groot belang. Nivellering heet dat met een rotwoord. Maar de verschillen zijn echt te groot, zeker op mondiale schaal. Een rechtvaardige politiek accepteert dit niet. Voordat het echt uit de hand loopt en de relletjes in buitenwijken van grote steden uit de hand lopen.

-Armoede en rijkdom moet dus op de agenda van de toekomst. Nog altijd zijn er enorme verschillen tussen arm en rijk. Ik denk niet dat de rijken hun status gemakkelijk opgeven. Wel zie je dat armoede in de geschiedenis terugvecht. De marxistische revoltes in de geschiedenis zijn bijna altijd het gevolg van een onrechtvaardige verdeling van welvaart.

Dit betekent dat een samenleving met grotere verschillen tussen arm en rijk meer risico loopt op geweld. Mensen die arm zijn hebben meer bereidheid om te vechten dan mensen met wie het goed gaat. De middelen moeten rechtvaardiger worden verdeeld, zo simpel is het. Ik hoor linkse partijen daar wel over, maar hoe je het vormgeeft is onduidelijk. Dat is te weinig om revoltes en dergelijke te voorkomen.

Je zou een boven- en ondergrens moeten stellen, en in de loop van de komende decennia de verdeling moeten verbeteren. Anders voorzie ik opnieuw een soort communistische revolutie. Want mensen zijn zeer geirriteerd over het gedrag van zich verrijkende klassen uit de top van de samenleving.

En uiteraard maken afkomst en nationaliteit niet uit. Als je in dit land leeft, heb je gelijke rechten als de anderen. En de discriminatie die in Nederland zo vaak verborgen is, en die je nogal eens terugziet in werving- en selectieprocedures, moet natuurlijk ook weg. Of willen we in de toekomst in mentale getto’s leven? Wat denk je dat dat doet met de veiligheid?

-Veiligheid, oorlogen en de gevolgen daarvan voor de economie. De islam doet op dit moment aanslagen en begint oorlogen op alle mogelijke plaatsen, waarmee niet gezegd is dat het westen schone handen heeft. Integendeel. Oorlogen zijn van alle tijden en in de toekomst zul je steeds meer ‘stille oorlogen’ krijgen; oorlogen die via de techniek en satellieten plaatsvinden. Wat niet betekent dat ze minder doeltreffend en gemeen zijn. Je kunt met een druk op de knop hele volksstammen uitroeien. Terwijl je zelf een pizzaatje eet.

Een goede politiek, nationaal en internationaal, werkt aan vrede. Helaas kan dat nog niet zonder defensieve wapens. Zodra je de wapens neerlegt, loopt er een of andere ideologische onverlaat je land binnen. Mensen hebben bewezen in het verleden dat ze geen moeite hebben om het land van anderen te veroveren en in te nemen. Dit is heel vaak gepaard gegaan met wrede methoden. Er is geen reden om aan te nemen dat dit nu anders zou zijn. Ik benadruk nogmaals: helaas.

Wel kunnen we iets doen aan de achtergronden van al die twisten. Meestal gaat het om onrechtvaardige verdeling van de middelen of om landjepik: het inpikken van dingen die niet van jou zijn. Je claimt dan gewoon echter dat ze wel van jou zijn. Fout. En daar moeten we ook iets aan doen.

-Technologie en milieu. Ik hoor politieke partijen te weinig over de ontwikkeling van schone technologie. Volgens mij zou er heel veel inspanning moeten zitten op deze onderwerpen. Je kunt veel geld investeren in onderzoeken voor gezondheid en bestrijding van ziekten, maar daar hoort het onderzoek naar schone technologie bij. Dit soort milieuversterkende projecten worden vaak veel te vroeg afgeblazen, omdat ze te kostbaar zijn. Misschien helpt het om schone technologie wat gezelliger te maken. Vaak wordt het zo serieus en calvinistisch wanneer het hierom gaat.

Dit zijn een paar onderwerpen die ons de komende decennia nog bezig houden. Goede politiek richt zich erop. Laten we er in 2015 mee beginnen. Een erg goed jaar gewenst!

Bert Overbeek doet een poging om van Facebook af te komen momenteel: https://egobert.wordpress.com/2014/12/26/facebook-account-opgezegd-nu-nog-volhouden/