Van Persie versus Huntelaar? Of...? (Over groepsdynamiek en Oranje-ego's)

Na de uitschakeling van het Nederlands elftal komen de geruchten los. Het team zou in groepjes uiteen zijn gevallen. De symptomen zijn zichtbaar. Van der Wiel die aangeeft dat er iets is tussen hem en het team, iemand die ‘gelekt’ heeft naar de media, Robben die Van Marwijk vertelt dat hij zijn mond moet houden en nu weer het nieuwtje dat Bouma de teamarts heeft geslagen. De sfeer was kennelijk niet prettig. In organisaties gaat het in verdeelde teams vaak om 3 of meer groepjes, waarvan er 2 dominant zijn. Die 2 staan tegenover elkaar; de anderen wenden zich er van af of bemiddelen. Neutraal blijven is moeilijk, omdat de dominante kampen dan suggereren dat je bij ‘de overkant’ hoort.

Dit is een bekend groepsdynamisch verschijnsel. Ook in organisaties komen teams vaak terecht in een machtsstrijd. Dan gaat het om doeners versus de relationelen. De doeners willen de handen uit de mouwen en niet ‘steeds dat gepraat’, terwijl de relationelen vinden dat de onderlinge sfeer erg belangrijk is, en dat er moet worden gepraat om de relaties goed te houden.

Bij teams in organisaties zie je na verloop van tijd groepjes ontstaan. Volgens Remmerswaal, deskundige op het gebied van groepsdynamiek en schrijver van een handboek, heet dit de machtsfase. Zet je een groep bij elkaar, dan gaan ze zich eerst oriënteren. Op deze oriëntatiefase volgt de machtsfase: mensen gaan groepjes vormen wanneer ze hun ei niet helemaal kwijt kunnen.

In deze fase breekt de roddel uit en gaan de kampen elkaar bestrijden. We hebben de contouren hiervan kunnen zien, toen Affelay en Van Persie openlijk begonnen te flirten; eerder een gevolg van iets dan de oorzaak, maar het kan een symptoom zijn geweest. In een oriëntatiefase is dit niet gebruikelijk, maar in een ogenschijnlijk hecht team is dit opvallend, temeer daar op dat moment de discussie speelde of Huntelaar of van Persie zou worden opgesteld.

Een kamp van Persie versus een kamp Huntelaar? Dat weet ik niet. In het systeem van Van Marwijk was aanvankelijk geen plaats voor beiden, en dat hebben de spelers geweten, dus hier kan een strijdje zijn begonnen. Er kunnen ook andere oorzaken zijn geweest. Mijn ervaring als troubleshooter leert me dat problemen in teams altijd over de manier van werken beginnen. Later komen de gevoelens, maar uiteindelijk ligt er altijd een werkconflict achter.

De betrokkenen doen er geheimzinnig over, er mag niet naar de pers worden ‘gelekt’ dus het ligt uiterst gevoelig. Het team is er, zo kan je dan concluderen, niet uitgekomen. Dit kan gebeuren, maar het is jammer genoeg op het verkeerde moment gebeurd.

Na de machtsfase komt gewoonlijk de affectiefase. De problemen zijn dan opgelost en de relaties worden zeer hecht. Niet veel groepen komen zo ver. Het is erg moeilijk om vanuit de machtsfase in de affectiefase te komen. Het is het Nederlands elftal ook niet gelukt. Je kunt niet zomaar zeggen dat het aan de leider ligt, aan van Marwijk in dit geval, maar een leider kan wel een zeer belangrijke rol spelen in zo’n conflict. Ik zal dit toelichten.

Remmerswaal koppelt de groepsdynamische fasen aan leiderschapsstijlen. Er zijn er vier: de sturende waarin opdrachten centraal staan; de participerende waarin je de groep vraagt mee te denken en te beslissen; de overtuigende waarin een leider zijn mensen inspireert en de verschillende belangen verbindt door zijn mensen te laten zien dat alle stromingen hun waarde hebben voor het geheel; en tenslotte de delegerende stijl waarbij de leider zijn medewerkers autonoom laat gaan. Dit laatste kan pas in de laatste groepsdynamische fase, die volgt op de affectieve fase, de zogenoemde autonome fase.

Het lijkt erop dat van Marwijk te maken heeft gehad met groepjes in zijn team. Hij had het team dan verder kunnen brengen, wanneer hij de overtuigende stijl had gekozen en het team had laten zien dat de verschillende stromingen allemaal hun waarde hebben, maar wel zelf de richting aangeven.

Maar dit is buitengewoon moeilijk. Zowel in de sport als in organisaties zie je vaak dat een leider een team die stap niet kan laten maken. Mogelijk heeft van Marwijk te strak aan één systeem vastgehouden, en is hij daarmee deel van een van de partijen geworden. Dat gebeurt vaak. En dan is hij niet meer in staat de machtsstrijd te bezweren.

Dit is menselijk. En maakt een trainer nog niet tot een slechte leider. Het is alleen jammer dat de gevolgen zo dramatisch zijn voor veel mensen. En dan krijg je de volkswoede over je heen, en de media. Dan wordt alles buitenproportioneel en vergeten we dat fouten maken menselijk is.

Wat het Nederlands elftal en van Marwijk nu nodig hebben, is een goede analyse van dat wat er mis ging in Krakau en Charkow. In het team. Ik zou van Marwijk nu niet te snel laten gaan, want als hij met Oranje door deze fase heen komt, kan het team er sterker uit komen. Van de media mag je dan een andere houding vragen. Niet de spelers en de trainer afbranden, maar ze helpen. Want wat heb je aan mooi weer fans die het elftal alleen maar steunen in goede tijden? Niets toch?

Bert Overbeek  is team- en samenwerkingsspecialist. Hij is te bereiken via pitcher.support@hetnet.nl en twittert op Goeroetweets. (www.pitchersupport.com)