Trendwatching een betrouwbare business?

Aanhangers van intuitie pretenderen dat het mogelijk is om een juist ‘voorgevoel’ te hebben over dingen. Het vervelende is hierbij dat we een brein hebben dat dat soort dingen niet goed beoordeelt. Er zijn een paar erg goede boeken verschenen die dit zonneklaar laten zien. Google maar eens op ‘De onzichtbare gorilla’ en ‘Ons feilbare denken’. We overschatten onze inschattingen, zeg maar. En we onthouden alleen de keren dat een ‘mentaal hagelschot’ van onze intuitie raak is; de tientallen missers vergeten we.

Trendwatchers, waarzeggers en paragnosten zijn daardoor nog altijd populair. Daarmee tonen ze aan hoe open de mens staat voor ‘kennis’ die zijn eigen inzichten te boven gaat. Vooral waar het henzelf en de toekomst betreft. En dat geldt niet alleen voor lager opgeleiden. Tot in de hoogste kringen zijn mensen gevoelig voor toekomstvoorspellers, weten we, sinds in 2011 bekend werd dat Neelie Kroes astrologen en waarzeggers raadpleegde. Nieuw is dat niet. Het orakel van Delfi kennen we allemaal en ook het oude Athene en Rome wemelde van toekomstvoorspellers.

Toekomst voorspellen is gebaseerd op ‘denkfouten’. Het gaat er vanuit dat je door gegevens over een bepaald onderwerp te verzamelen, en goed om je heen te kijken in het hier en nu, een beeld kunt krijgen van de toekomst. Het impliceert dat gebeurtenissen zich langs een bepaald geleidelijk patroon in een bepaalde richting begeven, en dat de toekomst zich hetzelfde gedraagt als het verleden. Als we dan toch een les uit het verleden willen trekken, is het echter zo dat dit niet per se zo hoeft te zijn. Trendwatchers, waarzeggers en paragnosten hebben destijds dan ook bedroevend laag gescoord op het voorspellen van de kredietcrisis.

We willen dolgraag weten wat de toekomst ons brengt, en stiekem geloven we kennelijk dat er mensen zijn die dat ons brengen. Maar hoe betrouwbaar zijn de voorspellingen van bijvoorbeeld trendwatchers? Is daar eigenlijk al onderzoek naar gedaan? Een vooraanstaand trendwatcher, Adjiedj Bakas, aardige vent, zegt dat 90% van zijn voorspellingen juist zijn gebleken. Maar wie heeft dat vastgesteld? En zou het kunnen dat ook hij hier alleen de rake treffers onthoudt en zijn missers vergeten is?

Uit een grondig onderzoek blijkt dat er niets bovennatuurlijks is aan de voorspelling van grote trendwatchers zoals Bakas en zijn nog wat beroemdere collega Lidewij Edelkoort die de wereld over vliegt en net als Bakas lekker verdient aan haar voorspellingen. Bedrijven die gebruik maken van trendwatchers zijn ondanks de tarieven niet zonder meer happy over het resultaat. Slechts 44% is tevreden. Oftewel: 56% mokt over hun relevantie. En ze zijn niet goedkoop. De tarieven liggen tussen de 5000 en 12000 per lezing.

Sexy is belangrijk bij trendwatchers, want 63% van de mensen geeft aan dat ze door hen vooral geinspireerd willen worden. Of hun verhalen kloppen is niet zo belangrijk. Als hun verhaal inspireert is het okay, waarmee weer bevestigd wordt dat wij mensen gevoeliger zijn voor verhalen dan voor feiten; een gegeven dat Chabris en Simons al vaststelden.

Dat zie je bijvoorbeeld bij de waarzeggers. Keer op keer vallen die door de mand, stelt de stichting Skepsis. Derek Oglivie is maar een voorbeeld. Maar er zijn talloze anderen. En bij politiekwesties zitten de paragnosten er boven de 90% naast. De 10% die wel juist scoort, zou binnen de marge van de kansberekening vallen. Wat de gedegenheid van paranormale toekomstvoorspelling wel zeer wankel maakt.

Te vrezen valt dat een zelfde score voor intuitieve ingevingen kan worden bepaald. Dat soort onderzoek is –zoals vrijwel alle psychologische onderzoek- lastig, omdat je zo moeilijk kunt meten of mensen eerlijk zijn. Waarmee niet gezegd is dat ze liegen, We weten intussen namelijk dat we er moeilijk toe in staat zijn te beoordelen wat feitelijk juist is en wat niet.

Voorzichtig zijn met toekomstvoorspellingen dus. En niet te veel geld aan uitgeven.

Bert Overbeek is trainer, manager en coach. Hij houdt zich bezig met neuropsychologische toepassingen in zijn vakgebieden en in Management Development. Het boek ‘Bert’s breinboek voor managers en trainers’ (managementboek.nl) bevat een aantal columns hierover.  Hij geeft workshops over deze thema’s, zowel op basis van open inschrijving als in company. Binnenkort verschijnt van zijn hand een boek over intuïtie en besluitvorming. Hij twittert op Goeroetweets en informatie over hem vindt u op zijn website: pitchersupport.jimdo.com