Topeconoom Heertje: 'Kosten-baten-analyses te dominant'

Altijd al het gevoel dat we teveel focussen op opbrengst en kosten. Op louter meetbaarheid. De econoom Arnold Heertje legde zaterdag 25 april in de Volkskrant uit, dat we door louter naar geld te kijken, fouten maken.

Het verhaal van Heertje is simpel. Mensen hebben behoeftes, en die moeten bevredigd worden. Wanneer je een studie wilt gaan doen, dan is de rekensom vooraf belangrijk, maar niet bepalend voor je keuze. Op dit moment bij bedrijven en de overheid wel.

Vooral managers vinden kosten/baten-analyses lekker. Daarbij is meetbaarheid het gouden kalf. Heertje geeft voorbeelden. Bij de zorginstelling Philadelphia kochten de managers vastgoed. Er werd louter aan geld gedacht,  niet meer aan de klant: de geestelijk gehandicapte jongere. Gevolg? Alle gebouwen moeten nu worden verkocht.

Volgens Heertje gaat het om status. Koop jij een gebouw van 10 miljoen, dan laat ik er een van 12 miljoen neerzetten. 'Wie heeft de grootste?' Men relativeert daarbij niet. Humor ontbreekt.

Geld misleidt. 'Door de invoering van geld zien we niet meer waar het werkelijk (...) om gaat. (...) Dat geldt voor u ook. Uiteindelijk gaat het er toch helemaal niet om hoeveel u verdient, maar of u uw werk leuk vindt en of u een zekere mate van vrijheid hebt.' En: 'Als twee mensen hetzelfde verdienen, is hun welvaart dan gelijk.'

Het verhaal viel samen met twee dingen die ik deze week hoorde. Het eerste was een dame die eigenlijk Nederlands wilde studeren, 'daar word ik gelukkig van',  maar die voor econometrie koos omdat 'daar tenminste wat in verdiend wordt'. Het andere voorbeeld was dat van een meisje dat van haar ouders geen geschiedenis mocht studeren. 'Dan verdien je niets'.Ze ging rechten doen en verveelt zich momenteel te pletter als juriste.

Geld heeft zijn grenzen. Het gaat om behoeften, om een beetje gelukkig worden in wat je doet. Een intelligente rekensom blijft daarbij onontkoombaar, zakelijk en prive. Maar wat doen we ermee, met dat geld? Wat willen we als burger en als bedrijf? Welke creatieve visie bepaalt ons doen en laten? En hoe verantwoordelijk is die voor de maatschappij?

Die laatste vraag is volgens Heertje uitermate belangrijk. De maatschappij raakt meer gericht op duurzaamheid en leefbaarheid. Als organisaties en samenlevingen daarop inzetten is er werk genoeg. 'Je kan ook snelwegen gaan aanleggen, maar dan vind je de bewoners tegenover je.'

Over kosten gesproken. Maar vinden jonge bazen het ook? Zijn we teveel op geld georienteerd geraakt? Zijn we ten prooi gevallen aan een collectieve verblinding? En als dat zo is, wat zegt dat dan over onze eigen mentaliteit? En wat voor rol kan humor daarbij spelen?

Vragen, vragen, vragen. Ik ben benieuwd naar antwoorden. Voel je vrij om hieronder te reageren. Dit zijn levensthema's waar we graag werk van maken op Jonge Bazen.