Shell, Philips, KLM, ABN Amro, Tata Steel, Unilever, KPN...wat doen ze aan duurzaam ondernemen?

Steeds vaker zie je het idee opduiken dat winsten niet meer ten koste mogen gaan van het welzijn van de samenleving, dus: van anderen. Ook op individueel niveau. Als iemand vertrekt bij een organisatie en 55 miljoen meeneemt, zoals de voetbaltrainer Mourinho of directeur Dennis Muilenberg bij Boeiing in 2020, kan hij rekenen op veel gezichtsverlies in de samenleving.

En ook bij lagere ontslagvergoedingen zijn er vragen, valt te concluderen uit het rumoer dat onlangs ontstond rondom de ontslagvergoeding van de voormalige Amsterdamse gemeentesecretaris en latere Rotterdamse D’66-wethouder Arjan van Gils. Kortom: de maatschappij babbelt een stevig woordje mee als geldzucht en winstbejag tot onrechtvaardige besluiten leiden. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een onderdeel van switehend leiderschap, dat ik in mijn nieuwe boek 'De schakelaar' beschrijf. En het is populair.Maar hoe kan je nu resultaatgericht zijn, als je niet de winst maar het maatschappelijk belang vooropstelt?

Dat is minder moeilijk dan het lijkt. Je gaat er in zo’n denkwijze van uit, dat de gelden vanzelf komen, als je een goed idee hebt. Je hebt simpelweg het vertrouwen dat het goed komt. Natuurlijk moet een organisatie op de penningen letten, en natuurlijk moet je er op letten dat je meer verdient dan je uitgeeft. Dat zijn vanzelfsprekendheden. Maar dat komt vanzelf, zo zie je mensen steeds vaker denken, als je het doel vooropstelt, en niet de financiën. Het zal financials te los in de oren klinken, maar het is een mentaliteit die de toekomst zal domineren.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen betekent bijvoorbeeld dat de leider van de toekomst niet meer om het klimaat heen kan. Op dit punt verandert de wereld in hoog tempo.  Leiders van de toekomst zullen niet langer als ‘links’ te boek staan, als ze het milieu serieus nemen bij hun besluitvorming en beleidsbepaling. Maar zover zijn we nog niet.

Maar je ziet het nodige gebeuren. Op 27 november 2018 kwam NOS-redacteur Binnenland Heleen Ekker met een artikel op de NOS-site waarin ze de Nederlandse top 10 van meest vervuilende bedrijven opsomde. De tien bedrijven uit deze top 10 zijn verantwoordelijk voor de helft van de totale Nederlandse CO2-uitstoot, en ze stoten drie keer zoveel CO2 uit dan alle Nederlandse huishoudens samen. Het gaat om energiecentrales, Tata Steel, de Shell-raffinaderij, het chemiebedrijf Chemelot en Yara, die op hun website vertellen dat ze doen in kunstmest, gewasvoeding en ‘chemische en milieuoplossingen’

.De top 10 van bedrijven die het meeste uitstoten in Nederland:

1. RWE Eemshaven centrale
2. Uniper centrale Maasvlakte
3. Tata Steel IJmuiden
4. Chemelot
5. Nuon Power Velsen
6. Shell Nederland Raffinaderij
7. Yara Sluiskil
8. RWE Amercentrale
9. ENGIE Centrale Rotterdam
10. Nuon centrale Hemweg

Ik weet niet of iemand het bemoedigend vindt dat geen van deze bedrijven, op Shell na in de mondiale top 20 van de grootste vervuilers voorkomen. In volgorde van nummer 1 tot nummer 20 zijn dit: Saudi Aramco, Chevron, Gazprom, Exxon Mobil, National Iranian Oil Company, British Petrol, Shell, Coal India, Pemex, Petroleus de Venezuela, Petro China, Peabody Energy, ConocoPhillips, Abu Dhabi National Oil Company, Kuwait Petroleum Corp, Iraq National Oil Company, Total, Sonatrach, BHP Biliton en tenslotte Petrobras.

Terug naar Nederland. Het artikel van Heleen Ekker gaat in op een VN-rapport van dat moment. Om de opwarming van de aarde onder de 2 graden te houden, moeten landen hun inspanningen verdrievoudigen, vertelt ze. Maar de uitstoot van onze top 10’ers is volgens de Nederlandse Emissie Autoriteit alleen maar gestegen. Belangrijk is dat het artikel duidelijk laat zien dat het anno 2018 (en al helemaal anno 2020) niet goed is voor je reputatie als organisatie om in dit soort top 10-lijstjes te staan. Topman Theo Harrar van Tata Steel gaf dat ook onomwonden toe: ‘Bij het maken van staal komt veel CO2 vrij.’

Hij zegt in het artikel ook dat zijn organisatie heel hard aan het werk is om te verduurzamen. Hij noemt een samenwerkingsplan dat hij heeft gepland met de chemische industrie. Hierdoor zou er ‘een gesloten kringloop’ ontstaan waardoor er geen CO2 meer zou vrijkomen.  Tata Steel heeft prachtige lange termijnplannen voor 2030, wanneer de CO2-uitstoot moet worden teruggebracht met 5 miljoen ton, en voor 2050, wanneer staal dat met waterstof is gemaakt het productieproces de uitstoot drastisch terugbrengt.

Het klimaat behoort tegenwoordig tot je reputatiemanagement als organisatie, zoveel is duidelijk. Op dit gebied zie je organisaties steeds meer goed gedrag gaan vertonen. Vliegtuigmaatschappijen laten bomen planten, wat op zich een goed initiatief is, maar het weegt natuurlijk niet op tegen de enorme hoeveelheid broeikasgassen, die hoog in de lucht wordt uitgestoten. De bomen geven je echter toch het idee dat er wordt nagedacht over het klimaat. Dat wordt er ook wel, maar helaas nog te vaak alleen vanwege de reputatie.

Een AD-artikel van 31 mei 2018 laat weten dat Unilever, Philips, KPN en ABN Amro tot de 41 organisaties behoren, die willen dat hun werknemers ‘de vervuilende auto’ laten staan. Bij Unilever staat deze klimaatverbeterings-’intentie’ wel in erg schril contrast met het door Greenpeace en ‘Welingelichte kringen’ gesignaleerde gegeven dat Unilever de grootste plasticvervuiler is van de Filipijnen.

KPN timmert stevig aan de klimaatweg, maar de organisatie heeft al wel haar netwerk klaar voor 5G, en daarover bestaat nog veel zorg, hoewel 67% van de Nederlanders 5G wel ziet zitten. Niettemin riepen liefst rond de 63 000 wetenschappers eind maart 2019 op om te stoppen met het draadloze 5G-netwerk. De zogenaamde radiofrequente straling zal er enorm door toenemen, en deze RF-straling is schadelijk gebleken voor mens en milieu. Maar men is het er ook weer over eens dat we in huis veel meer straling om ons heen hebben dan in de buitenlucht, ook na het plaatsen van de 5G-zendmasten.

KPN hoor je er helaas niet over; die zorgen gewoon dat ze straks de markt bedienen. Verder is de club wel overgegaan op groene stroom, dus ze laten zien dat ze echt wel goed bezig zijn. ABN Amro begint het milieu steeds vaker te noemen in publicaties, en of dat alleen maar reputatiemanagement is weet ik niet. In de zomer van 2018 meldde de Volkskrant nog dat de bank (net als zijn concurrenten) tot zijn nek in de palmoliebedrijven zat, die zich schuldig maken aan schendingen van mensenrechten en het kappen en platbranden van oerwoud.

Het beeld ontstaat dat organisaties wel iets aan het milieu willen doen, maar niet als dat ten koste van hun product gaat. Shell maakte onlangs bekend via topman van Beurden dat het gaat reorganiseren. RTL meldt: 'De reorganisatie zou te maken hebben met de keuze voor een nieuwe bedrijfsstructuur die past bij activiteiten op het gebied van duurzame energie, waar Shell zich meer op wil gaan richten.'

Ik vertelde aan wat linkse mensen uit mijn netwerk, en die waren zeer sceptisch. Ik niet. Ik vind dat juist bedrijven als Shell en Tata Steel behoren tot het veld van organisaties die mee moeten gaan doen met klimaatbewust ondernemen. En die bedrijven moeten een enorme omslag doormaken. Van fossiele brandstoffen naar klimaatvriendelijke energiebronnen, dat is een ingewikkeld proces. Niet voor mensen die zonder verdere verantwoordelijkheid achter een idealistisch vaandel aan lopen, maar wel voor organisaties die moeten overleven in veranderende tijden.

En laten we niet vergeten, dat Tata Steel en Shell geen misdadigers zijn, maar organisaties die simpelweg gehoor geven aan de vraag. De vraag waarnaar? Auto's bijvoorbeeld. Gemaakt van staal (Tata), rijdend op benzine (Shell). Niemand anders dan de consument houdt dit in stand. Verandert de klant, dan verandert de markt.

Ook Philips heeft -ondanks het loffelijke streven om medewerkers uit de auto te krijgen-wel wat boter op het hoofd, al moet gezegd dat de meeste klachten over Philips op het internet dateren van de jaren ‘10. Door inmenging van het bedrijf zijn de kwikhoudende TL-buizen veel langer op de markt gehouden, dan volgens wetenschappers goed was voor het milieu.

Philips vond zelf dat een volledige afschaffing van het TL-licht juist slecht was voor het milieu, maar het internetmedium Follow the money gelooft daar niet zoveel van. Het medium denkt dat Philips het maken van winst hier belangrijker vindt dan duurzaamheid. Wie hier gelijk heeft, is nu even niet zo relevant vind ik.

Je merkt gewoon op dat duurzaamheid niet langer genegeerd kan worden door bedrijven. Dit maakt ze nog niet 1, 2, 3 duurzamer, maar dat er iets moet en gaat gebeuren de komende jaren, lijkt duidelijk. Een switchende leider, de leider van de toekomst, is dus klimaatbewust, en niet alleen vanwege de reputatie van zijn organisatie, maar omdat hij verder kijkt dan zijn neus lang is.

Zijn aandachtsgebied is niet alleen de eigen tribe of organisatie, maar hij levert een bijdrage aan een betere wereld. En dat voorziet weer in de wensen, behoeftes en verlangens van wat jonge mensen aangeven. Zij hoeven niet zo nodig alleen maar geld te verdienen; hun ambities gaan uit naar werk dat een meerwaarde heeft voor de samenleving. Vanuit het besef dat er op dat gebied iets moet veranderen in de wereld.

Bert Overbeek is trainer, manager, coach en implementeert momenteel het switchend leiderschap, dé leiderschapstijl van de toekomst. Wie er kennis mee wil maken kan hier informatie vinden: /jonge-bazen/verandermanagement11191)