'Selfies' narcistisch...hoezo?

Een van de dingen die een vlucht hebben genomen door Facebook, zijn de selfies. Voor wie het nog niet weten: selfies zijn foto’s die je van jezelf maakt. Met name op Facebook is er een ware selfies-hype ontstaan. Toch is niet iedereen enthousiast over de selfies. Mensen doen er misprijzend over, omdat ze het toppunt van narcisme en egocentrisme zouden zijn. IJdeltuiterij.

Deze strenge normering van een eigenschap waar we ons allemaal schuldig aan maken past erg goed bij een postcalvinistische samenleving. Christelijke waarden als bescheidenheid en naastenliefde zitten diep in onze maatschappij verankerd. Ook al is die samenleving zelf allang niet christelijk meer.

Af en toe een selfie moet kunnen, maar wanneer je de sociale media gebruikt voor ‘ego-vervuiling’ haken mensen af. Wat je verder voor mens bent, doet er niet zoveel toe. Selfies zijn ego-exposures en dat botst met waarden die we beter achten. Motieven doen er verder niet zoveel toe.

Een zekere hypocrisie zit er wel in. Want diezelfde postcalvinistische samenleving legt er de nadruk op dat je zelfvertrouwen moet hebben, dat je nooit van een ander kan houden als je niet van jezelf houdt. En als iemand platen uitbrengt met titels als ‘Ik ken niemand die zo goed is als ik’ zingen we uit volle borst mee. Dat vinden we leuk, omdat het een beetje de spot drijft met het thema. Het is zo uitgesproken dat we het grappig vinden.

Zouden er wellicht andere motieven kunnen zijn voor selfies dan ego-exposure? Sommige schrijvers schrijven over onderwerpen. Maar we willen dan wel graag de visie van de schrijver horen. Ook lezen we graag persoonlijke verhalen. Gepubliceerde dagboeken doen het vaak goed.

We gluren over de schouder van de schrijver mee naar zijn leven. Want onze liefde voor films en persoonlijk getinte boeken verraden onze voyeuristische inborst. En bij voyeurs horen exhibitionisten die we afkeuren maar ondertussen volgen in roddelbladen, internet en televisiezenders. En er zijn heel wat plekken waar kijken en bekeken worden centraal staat. Het is bovendien een biologisch verschijnsel. In de natuur heeft het een voortplantingsreden, maar ook daar is veel egovertoon.

Je zou volkomen anders naar selfies kunnen kijken. Positiever. Het NRC liet onderzoekers aan het woord die het een erg goede manier vonden om met je zelfbeeld te experimenteren. Zo zal de topfotografe Toto Frima het in de jaren tachtig ook hebben bedoeld. Ze fotografeerde zichzelf in alle mogelijke omstandigheden; ook naakt.

Het zou ook een manier kunnen zijn om de egocentrische kanten van jezelf vorm te geven. Een uitlaatklep waardoor je er minder last van hebt in het intermenselijke contact.

Zelf vind ik het altijd een beetje saai om alleen maar naar objecten te kijken; ik vind mensen leuk om naar te kijken. Van anderen vind ik het ook leuk als ze foto’s van zichzelf plaatsen. Ik heb dan ook geen enkele moeite met het plaatsen van selfies. Ik dacht er aanvankelijk niet eens over na. Maar er kwamen reacties. Soms kritische, soms afkeurende, soms humoristische. Anderen vonden het ‘juist leuk’.

Je moet je niets van anderen aantrekken, hoor je vaak en dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. We zijn sociale dieren, en dus trekken we ons dingen aan. Heel veel van wat we doen is gericht op anderen. We willen iets overbrengen. We zenden en we ontvangen. Verkeerd overkomen vindt niemand leuk.

Maar je hoeft je ook niet aan te passen aan het morele passpartout van anderen. Uiteindelijk gelden normen alleen voor jezelf; een ander hoeft daar geen boodschap aan te hebben, zolang hij de samenleving niet schaadt. En hoe vaak is een oordeel niet van toepassing op degene die het geeft? Als zo iemand te vaak selfies zou plaatsen, zou hij dat doen uit ijdelheid. Maar dat betekent nog niet dat dat voor ander ook zou gelden.

Niet iedereen heeft er behoefte aan zichzelf naar voren te schuiven. Niet doen dan, lijkt me. Gelukkig zijn we allemaal anders. De een is bescheiden, de ander ijdel. Maakt dat ons tot betere mensen? En trouwens: wat dan nog, als er enige ijdelheid schuilt in selfies? Er zijn ergere vormen van narcisme te bedenken.

Misschien komt het omdat we ons niet meer zo druk maken over echte misstanden. In de afgelopen week was ik in Portugal waar de armoede op straat bedelt. Ik heb het nu niet over junkies die om een paar euro vragen, maar om weduwes en gehandicapten. Volgevreten toeristen liepen er langs heen met een misprijzende blik. Dat vinden we allemaal niet meer zo belangrijk.

Maar selfies, daarover maken we ons druk in het westen.

Bert Overbeek schreef een lekker leesbare bundel over verandermanagement en recente inzichten in het brein. ' Bert's breinboek voor Managers en Trainers' is te koop bij managementboek.nl of mijnmanagementboek.nl