Politie, leger en veiligheidsdiensten: hoe veilig zijn die?

De afgelopen tijd las ik vier boeken over de manier waarop militaire instanties, veiligheidsdiensten en politiediensten werken. Ik was daarin al wat langer geinteresseerd, omdat ik van de hoed en de rand wil weten als het gaat over onze overheden en vooral onze veiligheid. Ik ben iemand die het leven samen met mijn medemensen zo leuk mogelijk wil maken, en absoluut geen politieke rebel of iemand die anderen graag opruit.

Integendeel. Ik hou helemaal niet van extremisme. Ik hou evenmin van politici die provocerende uitspraken doen, of vinden dat je voortdurende andere nationaliteiten of religies in diskrediet te brengen. Ik hou van vreedzame coexistentie, van het broederlijk en zusterlijk naast elkaar bestaan van verschillende culturen en gezindten. Mensen die tegen mij zeggen dat dat niet mogelijk is overtuigen mij niet, omdat ik erg veel voorbeelden ken waarin het goed gaat.

Ik geloof dat de meeste mensen van goede wil zijn. Die houden ook niet van verhitte gemoederen waarin de dingen op de spits worden gedreven. Mijn medemensen zijn meestal geen liefhebbers als oorlog en ik ook niet; in het gelaat van de anderen herken ik mezelf, om het eens met een woord van de filosoof Levinas te zeggen.

Maar naief ben ik ook niet. Ik weet dat er mensen zijn die maar een doel hebben en dat is de dood van anderen. En dan heb ik het niet over de Italiaanse of Russische maffia, lone wolfs zoals Breivik of serial killers. Ik heb het dan over politiek en religieus geengageerde mannen en vrouwen, die op basis van hun ideologie veronderstellen dat anderen geen recht hebben om te leven.

Ze gaan in de schoenen staan van God, zeg ik wel eens. Welke mens heeft het recht te denken dat hij kan oordelen over het leven van een medemens? Dat hij zelf de hoogstpersoonlijke vertegenwoordiger van God zelf is? Helaas, in alle religies komen deze mensen voor, en de voorbeelden zijn alom bekend.

Ik las boeken van de ex-jihadist Morten Storm die gerecruteerd werd door de Deense, Engelse en Amerikaanse veiligheidsdiensten, van Luke Harding over klokkenluider Snowden, een boek over de recherche in Nederland van Michiel Princen en om nog eens te begrijpen hoe oorlog werkt ‘Leven & lot’ van Vassili Grossman. Dat laatste boek gaat over de slag bij Stalingrad vanuit Russisch perspectief.

Van Princen leer je iets over veiligheid. De vraag die na zijn boek bleef hangen was: is de ambtelijk-bureaucratische politiewereld in het westen wel opgewassen tegen de technologische intelligentie van de georganiseerde misdaad? En een andere vraag die rees was: is ons rechtssysteem niet te gemakkelijk te manipuleren door misdadigers en hun advocaten? Op de een of andere manier heb je als lezer niet de indruk dat politie en recherche snel genoeg werken. En je beseft ook dat je dat de ‘dienders’ niet aan kan rekenen.

De wereld van de criminaliteit staat stijf van de vergeldingsmoorden. Een leven is daar niets waard. En dat is ook het beeld dat je krijgt in de boeken van Storm en Harding over de veiligheidsdiensten. Wat blijkt is dat die in hun strijd tegen allerlei kwaad duidelijk grensoverschrijdend opereren. En daarmee bedoel ik dat ze structureel de wet overschrijden. Hoe dat met de AIVD is weet ik niet, maar als je deze boeken gelezen hebt weet je dat alles wat in krimi’s en spy’s wordt geschreven gewoon gebeurt.

Moord is een van de middelen. Maar dat kan je nog billijken omdat je door die moorden erger voorkomt. Op het moment dat je iemand doodt die geen ander doel heeft dan terreurdaden plegen waarbij onschuldige mensen omkomen, kan je de redenering volgen. Je beschermt je medemens tegen erger. Dat is in oorlogstijd ook zo. Wie tegen nazi’s vocht vocht tegen een agressor die zijn hand niet omdraaide voor genocide en rassenhaat. Wat dat met mensen doet, kun je lezen in het boek van Grossman. Als je vrienden naast je doodgeschoten ziet worden, dan is het moeilijk om niet woedend te worden en zo razend dat je zelf ook wild in het rond gaat schieten.

In het boek van Storm wordt duidelijk dat veiligheidsdiensten regelmatig publiekelijk de boel bedotten en ook niet zorgvuldig omgaan met hun eigen mensen. Dat de sfeer niet gezellig is daar, kan je je wel voorstellen. Het zijn tough kids, het hoeven geen lieverdjes te zijn. Als je in moorddadige omgevingen opereert, moet je over zelfbescherming beschikken en een street fighting man zijn. Maar een veiligheidsdienst moet wel zijn financiele beloften nakomen aan medewerkers, en mensen bescherming bieden die door hun werk bedreigd worden. Ze sowieso beschermen wanneer ze goed werk hebben verricht.

Door Storm is een heleboel ellende voorkomen. Als je ziet hoe er met hem is omgegaan door de diensten, dan kan je alleen maar met je hoofd schudden. Als hij zijn zaak niet aan de pers had verteld had hij allang niet meer geleefd. Snowden past goed in dit verhaal. Hij wordt in de USA afgebeeld als een landverrader, maar is hij dat ook? Hij heeft naar zijn geweten geluisterd.

De USA ging niet goed om met informatie. Het luisterde bondgenoten af. En talloze onschuldige mensen. Tegen alle afspraken in. En daarmee lieten de veiligheidsdiensten daar zien dat ze lak hadden aan ethiek. Snowden vond dat hij dat aan de orde moest stellen. En daarmee komen we aan de essentie.

Je hebt veiligheidsdiensten, militaire eenheden en politie nodig. Helaas, maar het is niet anders. Er is teveel bewijs waaruit blijkt dat er mensen zijn die als middel hebben om anderen naar het leven te staan. Daar wil je je tegen beschermen, en ik kan me voorstellen dat je daarbij soms methodes nodig hebt die verder gaan dan bij het publiek bekend is.

Maar dat betekent niet dat je maar aan kan rommelen. Dat fatsoen voor jou en je dienst niet zou gelden. Dat een mensenleven er niet toe doet. Omdat jij de macht hebt, met je instantie, om mensen te doden wil niet zeggen dat je die macht maar te pas en te onpas kan gebruiken. Er woedt een oorlog. In Europa. Tegen Europa. Een grotendeels verborgen oorlog, maar hij is er en af en toe zien we daarvan de gevolgen.

Genoemde instanties helpen mee om onze veiligheid te bewaken. Laten ze daarbij ophouden dezelfde fouten en wreedheden te begaan die hun vijanden maken. Ik weet natuurlijk ook wel dat doorgewinterde veiligheidsagenten, rechercheurs en militairen om zo’n oproep hun schouders ophalen. Maar dat mag onze samenleving er niet van weerhouden de norm te bewaken dat mensen in bestrijding van het kwaad ethisch blijven.

Onlangs schreef Bert Overbeek het boek ‘Het Flitsbrein’. Het boek stond in de managementboek top 100, waar het enige weken in de top 10 heeft gestaan. Daar is het onder andere ook te bestellen. In november is er een training over de vraag: hoe gebruik je je intuïtie in je werk?  Zie hier: http://www.jongebazen.nl/kennismanagement/hoe-kan-je-brein-je-intuitie-gebruiken-in-je-werk-toffe-workshop

Boeken:

1. Al Qaida Undercover, Morten Storm.
2. Leven & lot, Vassili Grossman
3. The Snowden Files, Luke Harding
4. De gekooide recherche, Michiel Princen