Ons brein kent ook beperkingen; we kunnen niet alles leren!

Nog maar eens over het brein. Wat heeft dat eigenlijk met jonge bazen te maken? Alles. De manager van de toekomst zal bij de aansturing niet alleen te maken krijgen met sociale media, steeds betere computersystemen of steeds schoner transport, maar ook met meer inzicht in de menselijke geest bij veranderingen en leren. Een manager die een beetje weet hoe het menselijk brein werkt, zal in de toekomst minder afhankelijk zijn van psychologen en andere adviseurs bij werving en selectie en veranderprocessen. Vandaar deze artikelen op jongebazen.nl

Het is ook wel eens leuk om jaloers te zijn. En ik ben dat vandaag. Op Ria van Dinteren. Ze heeft een boek geschreven voor trainers over het brein. Een boek dat ik geschreven zou willen hebben. Uiteraard heb ik haar van harte gefeliciteerd met haar boek. Ook omdat ik het geweldig toejuich dat mensen de moeite nemen om het brein bij training en management te gaan betrekken.

Op zichzelf lijken de breininzichten niet zo veel nieuws te brengen. Wie op revolutionair nieuws zit te wachten, zal geduld moeten hebben, want de inzichten over het brein zullen zich geleidelijk verder ontwikkelen, maar op dit moment brengt het brein alleen maar nuanceringen, ontkenningen en bevestigingen.

Een opvatting die je bij Van Dinteren vindt, en al eerder bij Sitskoorn vond, is dat mensen tot op hoge leeftijd dingen kunnen leren. Dat is ook wat het schitterende boek ‘De wijsheidsparadox’ van Elkhonon Goldberg vertelt. Swaab lijkt iets anders te beweren. Onze persoonlijkheidsstructuur ligt al vroeg vast, en je kunt daarna nog wel dingen leren, maar we moeten dat vooral niet overschatten.

Als je deze bronnen leest, kom je tot een bijzonder inzicht en dat is dat er wel iets te leren is op hoge leeftijd, maar toch ook weer niet alles. Bovendien kun je het niet algemeen stellen: bij iedereen is het anders. De één leert het ene sneller, de ander leert het andere sneller. Hoe lang een techneut erover doet om PR-kwaliteiten te ontwikkelen, valt dus moeilijk te voorstellen.

De uitspraak dat mensen tot op hoge leeftijd van alles kunnen leren is in veel gevallen niet onjuist maar ze roept nuancering op. Want niet iedereen kan alles (of alles even snel) leren. Behalve mogelijkheden kent ons brein ook beperkingen.  Bij talentontwikkeling zijn die beperking net zo’n succesfactor als kwaliteiten.

De boodschap moet dus zijn: je kunt altijd proberen iets te leren, maar raak niet gefrustreerd als het lang duurt of uiteindelijk zelfs niet lukt, want je brein kan nu eenmaal niet alles. Deze nuance lijkt een beetje overbodig, en al helemaal niet revolutionair, maar hij verdient meer aandacht.

In leerprocessen gaat het er vaak om om iets ‘in te trainen’. Hiervoor gebruiken we vooral de prefrontale cortex. Met  deze pfc leggen we onze wil op aan de andere, evolutionair oudere hersendelen, zoals de amygdala. Volgens Goldberg is de pfc de ‘dirigent van het orkest’. Alleen is de dirigent er het laatst bijgekomen, en de andere muzikanten zijn lang autonoom geweest dus die gaan soms nog hun eigen sterke gang.

Zo lukt het ons bijvoorbeeld niet om verliefdheid of bepaalde angsten onder controle te krijgen, omdat de invloeden van uit de amygdala op de een of andere manier moeilijk onder controle te krijgen zijn. Ons bewustzijn (lees: onze prefrontale cortex) kan er niet altijd ‘bij’. De angsten zijn er al voordat we ze kunnen analyseren en aanpakken.

Ook is het zo dat het ene brein meer is ingericht op ruimtelijke of motorische activiteiten, het andere meer op talige activiteiten, of op rekenvaardigheden, etcetera. De een heeft meer spiegelneuronen dan de ander, waardoor hij meer mogelijkheden heeft tot empathie. En zo kunnen we nog wel even door gaan. Ieder brein is namelijk anders, en ook de ontwikkelmogelijkheden zijn per brein verschillend.

De grote neurowetenschapper Goldberg, een leerling van de nog grotere Luria, etaleert in zijn boek inzichten die nog niet zijn doorgedrongen tot de optimisten, die suggereren dat je altijd kunt blijven leren, tot op hoge leeftijd. Bij het leren van dingen zullen we altijd proefondervindelijk moeten kijken of we in staat om dingen op te pikken.

Het brein is plastisch, en er valt tot op hoge leeftijd veel te leren, maar niet alles, en naar mate je ouder wordt ook niet meer alles even soepel.  Of dit inzicht voldoende uitgewerkt is in het boek van van Dinteren weet ik niet. Het zal me niet verbazen als het niet het geval is. Opleidingskundigen en trainers hebben een zeker beroepsbelang bij het idee, dat alles tot op hoge leeftijd ontwikkelbaar is. Neurowetenschappers als Swaab en Goldberg niet.

Bert Overbeek baseert zijn trainingen en MD trajecten op de laatste breininzichten. Hij geeft ook eendaagse workshops over het brein en verandermanagement. (Informatie via pitcher.support@hetnet.nl ) Hij twittert op Goeroetweets.