'Onderbuik' gevoelens? Niet betrouwbaar genoeg!

Het is erg belangrijk om bij besluitvorming kritisch te blijven over ingevingen, die we associeren met intuïtie of 'onderbuikgevoelens'. Regelmatig tref je mensen die zeggen dat ze een blind vertrouwen hebben in hun intuitie. Ze denken hun effectiviteit te vergroten als ze besluiten nemen op hun ‘onderbuikgevoel’. Er is reden om dat soort uitspraken kritisch te beoordelen. Bij jezelf en bij anderen. Met name als het om belangrijke beslissingen gaat.

Over intuitie is in de afgelopen eeuw veel geroepen en geschreven. Volgens velen gaat het om een weten van binnenuit zonder dat iets al doordacht is: de onderbuik versus het brein zou je kunnen zeggen. De intuitie-goeroe Gary Klein vroeg zich af hoe het kon dat mensen in omstandigheden, waarin haast geboden is, zo vaak de juiste keuze maken. Hij kwam daarbij uit op intuitie.

Malcolm Gladwell heeft het bij dat begrip over ‘de eerste twee seconden’: binnen die tijd voel je aan ‘zonder te weten waarom’ of iets klopt of niet. Hij noemt dat het adaptief onbewuste, maar meestal spreken we over ‘intuitie’.

Sinds de psycholoog Carl Gustav Jung is het begrip ‘intuitie’ interessant voor de westerse samenleving, maar bij hem heeft het net als in oosterse levensbeschouwingen een magische lading. In zijn tijd waren psychologen veel bezig met het bewuste, het onderbewuste en het onbewuste. Intuitie zijn de dingen die je weet; niet met je bewustzijn maar onbewust.

Jung heeft veel aantrekkingskracht op spiritueel georienteerde mensen. Daar is de 2 seconds intuitie een vorm van weten die hoger wordt aangeslagen dan wetenschap. Voor intuitie zijn in die wereld dan ook magisch-religieuze verklaringen.

Deze verklaringen zijn niet meetbaar, en evenmin zijn ze op basis van wetenschap uit te sluiten. Wel zijn er een aantal andere inzichten voor de ingevingen, die ons tenminste voorzichtig zouden moeten maken met conclusies.

Deze verklaringen komen met name van neurowetenschappers en van de Nobelprijswinnaar Daniel Kahnemann. Kahnemann staat uiterst sceptisch tegenover intuitie. Hij is van mening dat we te gemakkelijk dingen voor waar aannemen, die we denken. Ons denken is ‘lui’.

Dit wordt bevestigd door inzichten uit de hersenwetenschappen. Onze breinen vullen dingen in die ze niet begrijpen, en dat doen ze op een onbetrouwbare wijze. Ze kleuren zelf als het ware de witte vlekken op de kaart in, maar ze doen dit niet op een betrouwbare manier. Je hebt zelf dus niet door of je brein een juist idee heeft of niet. Dit maakt het eigen idee dat je hebt over je intuitie onbetrouwbaar.

Temeer daar in de voorbeelden van Gladwell en Klein meestal deskundigen de juiste intuitie ergens over hebben. Het zijn niet de eersten de besten. Dat juist zij over een goede intuitie beschikken, pleit voor het idee dat intuitie een mengelmoes is van kennis en ervaring. Hierdoor herken je patronen sneller en beter.

Ingevingen die we met intuitie associeren zijn niet altijd juist. Bovendien zijn ze ook niet altijd ‘intuitief’. Soms zijn onze amygdala aan het werk. Dit is het hersendeel, dat een omgeving ‘scant’ op bedreigingen. Het is een evolutionair overblijfsel uit de tijden dat we als mensheid kwetsbaarder waren tegenover wilde dieren.

Een dreiging wordt door de amygdala al gesignaleerd voordat ons bewustzijn er aan te pas komt. En niet altijd terecht. We moeten onze ingevingen dus met enige reserve bekijken. Onze intuitie is niet altijd juist en onze primaire ingevingen kunnen er volledig naast zitten.

Mensen met veel kennis en ervaring op een bepaald gebied kunnen iets meer vertrouwen hebben in hun intuitie, maar ook voor hen geldt dat kritisch blijven van belang is. Bij besluitvorming puur op intuitie afgaan is dan ook niet altijd wenselijk. Beter kun je je visie blijven verbreden.

Bert Overbeek is de schrijver van ‘Bert’s Breinboek voor Managers en Trainers’  dat sinds kort verkrijgbaar is via managementboek.nl of in de shop van mijnmanagementboek.nl  Hier vindt u een artikel over het boek: http://www.jongebazen.nl/verandermanagement/eindelijk-een-breinboek-voor-managers-trainers-en-coaches. Het boek behandelt de invloed van nieuwe inzichten op management development, selectie en werving en veranderprocessen bij medewerkers en teams.