Leren luisteren

Elke dag nog heb ik als trainer baat bij de mensen die ik in mijn begintijd mocht zien als voorbeeld. In de jaren negentig wendde ik mij na een zoektocht langs operationele, journalistieke en leidinggevende functies tot het trainersvak. Die kans kreeg ik bij NS Opleidingen; destijds een organisatie met toptrainers. Bovendien waren er interessante samenwerkingsverbanden met Joseph Kessels en Theo IJzermans, de Nederlandse RET-deskundige.

Ik was destijds een extravert, beetje irritant mannetje, maar wel leergierig en openminded. Mijn probleem was dat ik, net als veel andere midden dertigers, dacht dat het universum om mij draaide. Ik zat voortdurend in de ‘zendstand’ en ik luisterde niet goed genoeg. Eigenlijk luisterde ik vooral om mijn punt te kunnen maken, een eigenschap die ik bij nog steeds bij veel managers tegenkom.

Ik wilde het graag leren, luisteren. En ik had geluk. Niet alleen vanwege de goede trainers in mijn omgeving (in de meest uiteenlopende stijlen), maar ik had ook een fantastische leidinggevende. Grietje Heida heette ze, ze overleed helaas en veel te vroeg drie jaar terug. Een deel van de mensen had een hekel aan haar, vanwege haar directheid, maar je kon zoveel van haar leren.

Bij mij hamerde ze vooral op luisteren. Ik moest uit de ‘zwetsstand’ komen, vond ze. Ik zelf vond natuurlijk wel dat ik al goed luisterde, want je hebt zelf soms niet door wat je tekort komt. Ik vroeg om concrete voorbeelden, en ze had er wel vijf. Ik was om.

-Hoe leer ik dat?

We passeerden net een trainer die in het bedrijfsrestaurant in gesprek was met een trainee. Dat wil zeggen, de trainee was in gesprek en de trainer zat achterover heerlijk te luisteren. Soms knikte hij en er was voortdurend oogcontact.

-Dat is Frank, zei Grietje. Hij heeft een reputatie dat hij fantastisch kan luisteren.

Ik ben het beeld nooit vergeten. Regelmatig denk ik er aan terug wanneer ik mezelf weer eens wil monitoren op luisteren.

-Luister ik nog goed? Of ben ik te doelgericht? Zit ik voldoende achterover zoals Frank? Heb ik voldoende aandacht voor wat er gezegd wordt?

En zo’n voorbeeld helpt daar dan erg goed bij.

Een ander luistervoorbeeld dat ik me altijd zal herinneren is Theo IJzermans. Ik kende hem al uit de NS cultuur, waar hij als supplier werkte aan het begin van de jaren negentig. Toen er in 1992 een conducteur werd doodgeschoten in Harlingen, kwam de NS met anti-agressietrainingen voor conducteurs. IJzermans speelde hier een belangrijke rol. Maar ik maakte persoonlijk met hem kennis in 2000 toen hij een module verzorgde van de trainersopleiding die ik bij Schouten & Nelissen met veel plezier volgde.

De hele training volgde ik IJzermans nauwlettend. Hij zei geen woord teveel en luisterde enorm scherp naar wat mensen te vertellen hadden. Op een gegeven ogenblik vatte ik iemand verkeerd samen. IJzermans keek me streng aan en zei maar een paar woorden.

-Dat is niet wat hij zei.

In mijn samenvatting had ik er blijk van gegeven niet goed te luisteren. Caught in the act. Een ongelooflijk leerzaam moment. Ook dat neem ik nog steeds mee. Als ik iemand samenvat, moet ik er regelmatig aan denken. Ik heb er geweldig veel aan gehad.

Het is het soort kwaliteit dat ik wel eens mis bij de trainers van deze tijd. Waar zij ook weer niet zoveel aan kunnen doen. Want opdrachtgevers vallen nu eenmaal voor flitsende mensen met vlotte babbels. Daar moeten we mee leren leven, maar ik ben erg gelukkig dat ik zulke prachtige voorbeelden heb mogen zien.

Je leert van voorbeelden. Van mensen zien die ergens goed in zijn, van mensen die zorg hebben voor je leerproces en van mensen die je een keer bij je haren grijpen als je je vergist. Niet alle leren is leuk maar dat hoeft ook niet. Anderen profiteren later weer van jouw lessen. Ik vind dat prachtig.

Bert Overbeek schreef 'Bert's breinboek voor Managers en Trainers'. Deze bundel leidt managers en trainers snel in in het thema 'verandermanagement en het brein'. Het boek is te verkrijgen via managementboek.nl, mijnmanagementboek.nl en alle boekhandels.