Klantgerichtheid? Vrije wil? Wat hebben die met elkaar te maken?

Wat moet je als manager met filosofische vraagstukken? Veel. Filosofie verhoogt de kwaliteit van je manier van denken en slim nadenken zorgt voor een goede kwaliteit van je diensten, producten en service. Een filosofische vraag is bijvoorbeeld: Heeft de mens een vrije wil? Over die vraag waren de afgelopen weken een paar deskundigen met elkaar aan het soebatten in NRC Next. En terecht. De vraag is belangrijk, omdat er andere belangrijke vragen omheen hangen. Vragen als: kan je het iemand kwalijk nemen als hij niet wil veranderen of niet goed met klanten is? De volgende opvattingen kwamen voorbij:

-De mens heeft geen vrije wil. Zijn hersenen bepalen voor hem. Onze ratio heeft nauwelijks weerstand tegen de invloed van onbewuste boodschappen. We worden gedreven door onze instincten en hebben teleurstellend weinig inzicht in onze drijfveren.

-De mens heeft wel een vrije wil en is geen mindless zombie. De evolutie heeft de mens een ratio gegeven. En daardoor kunnen we kiezen. Dat we ons niet kunnen wapenen tegen de invloed van onbewuste boodschappen is niet bewezen.

-De vrije wil is niet in iedere context even sterk. Als er een beer tegenover je staat maak je wel keuzes, maar je keuzemogelijkheden zijn beperkt. Door de omgevingsfactoren.

-Vrije wil kan je ontwikkelen.

Ik hou altijd erg van dingen verbinden. Bovenstaande opvattingen lijken elkaar tegen te spreken maar wat vind je van deze conclusie:

‘De mens heeft in aanleg de mogelijkheden om zijn ratio te gebruiken en dus ook een vrije wil te versterken. Dit moet ontwikkeld worden. De ene context helpt daar mee bij dan de andere. Onbewuste boodschappen weten ons altijd weer te beïnvloeden, en vaak worden we gedreven door instincten, maar door de ratio kan hij aan dat niveau ontstijgen.’

Ik vind het een mooie synthese van bovenstaande opvattingen. Hersenen zijn plastisch en staan open voor aanpassingen, dus heel erg veel is te leren. Niemand hoeft dus een mindless zombie te worden. Goed nieuws voor het bedrijfsleven.

Want: nee, je kan het iemand niet kwalijk nemen als hij niet wil veranderen of niet goed is met klanten. Maar het is niet het einde van het verhaal. Je kunt de context zo aanpassen, dat hij gestimuleerd wordt om zijn vrije wil meer af te stemmen op bedrijfsdoelen. Misschien leert hij dan iets.