Johan Cruijff wint het EK 2012

Gisterenavond hebben we het dus gezien. Volmaakt voetbal. En dat nog wel in een EK-finale. Als een verfijnde machine overweldigde Spanje het niet eens onverdienstelijk spelende Italië met 4-0. Het vermaarde tika taka voetbal liet zich van zijn beste kant zien. De architect van dit voetbal komt niet uit Spanje. Hij komt uit Nederland en hij heet Johan Cruijff. Daar waar hij in ons land steeds weer wordt tegengewerkt, maken ze in Spanje dankbaar gebruik van de dingen die hij gedoceerd heeft. Lees maar.

Voor Nederland was dit een ontluisterende EK. Daarover hoeft niet veel meer geschreven te worden. Na het mooie resultaat van het WK 2010 bleek het voetbal van van Marwijk niet bestand tegen de snelle moderne stijl van andere teams.  Duitsland en Portugal hadden geen enkele moeite met ons. Op de WK 2010 hadden we de wind mee, maar was het voetbal ook al niet best. Wie de verslagen na de finale van 2010 terugleest, leest teksten als dat het Nederlands team onze nationale traditie heeft 'verraden'.

Voor de jongere lezers: onze 'nationale traditie' is de traditie van het totaalvoetbal. Dit ontwikkelden Michels en vooral Cruijff in de jaren zeventig. We wonnen er een aantal Europa Cups mee en bijna een wereldtitel (1974). Kenmerkend voor totaalvoetbal is de zogenaamde positiewisseling. Zo kan een rechtsback zo maar opduiken in de spits, en de spits staat ineens als laatste man mee te verdedigen.

Onder van Marwijk is deze 'traditie' geweld aangedaan. Het resultaat was belangrijker dan de schoonheid van het spel. Dat kan je hem wel en niet verwijten. Hij moest roeien met de riemen die hij had. Hij bouwde zekerheden in om het team sterker te maken op de WK 2010. De kritieken die toen werden geuit op Nederland en van Marwijk, hebben zich bewezen op de EK van 2012. Het Nederlands elftal dat daar speelde kan niet langer gezien worden als de erfdrager van het totaalvoetbal. Is onze traditie daarmee om zeep geholpen? Nee hoor. Er is een elftal dat volledig in de traditie speelt van de succesvolle teams van Nederland in de jaren 70, 80 en 90.

Juist ja. Spanje. Het elftal dat over Italië heen walste in een EK-finale. Het elftal dat prestaties heeft bereikt die zelfs door het sterke Braziliaanse elftal van de jaren '50 en '60 niet zijn bereikt. Drie keer een eindtoernooi achter elkaar winnen; dat lukte Pelé en zijn vrienden zelfs niet. Het tika-taka- voetbal van Spanje is het voetbal dat ooit Cruijff en Michels voor ogen stond: driehoekjes, rondspelen, onverwachte versnellingen, passing op maat en -last but not least- positiewisselingen. Het Spaanse tika-taka-voetbal is de ware erfenis van ons eigen totaalvoetbal. Niet Nederland, maar Spanje draagt de fakkel van het Nederlands succesvoetbal van weleer.

Het succes van Spanje is gebaseerd op dat van Barcelona. Spanje speelt als Barcelona. Fabregas, Iniesta en Xavi zijn de beslissende spelers van dit Spaanse team. Ondanks de spelers van Real Madrid, maar die worden getraind door Mourinho en die is als trainer ook opgeleid in de Barcelona-school. De invloed van Cruijff op deze school, die de naam La Masia draagt, is gigantisch. Tot in de jaren negentig was het een aardige opleiding, maar toen Cruijff er kwam veranderde alles, en de dingen die hij introduceerde heersen er tot op vandaag de dag.

The Telegraph schreef voor de finale van 2010: 'The understanding of the style of play that Spain's  players are so familiar with started when Johan Cruyff was in charge of  Barcelona and has been adopted across La Liga. It is no overnight success.' De wereld weet dat wat Nederland maar niet wil inzien: dat Cruijff meer verstand van voetbal heeft dan anderen. Ze zien hem niet, zoals de weggestuurde raad van bestuur van Ajax als alleen maar een goede speler, ze zien hem als een filosoof. Luister maar eens naar wat Arsenal-trainer Arsene Wenger over hem zegt.

"Het succes van Barcelona is gebaseerd op de visie en filosofie van Cruijff. Barcelona is de Nederlandse voetbalacademie van Cruijff. De stijl is door hem aangebracht. Daarom heb ik zoveel bewondering voor Cruijff." En de man achter het recente tika-taka-voetbal van Barcelona. Guardiola, zei: 'Door Cruijff heb ik het voetbal leren begrijpen. Voor de Nederlandse voetbalcultuur heb ik de meeste bewondering. Dat een zo'n klein land zóveel goede spelers opleidt en zó aantrekkelijk, aanvallend voetbalt… Cruijff heeft de voetbalcultuur bij Barcelona volledig veranderd.'

Pelé, Maradona en Messi zijn begenadigde voetballers, maar geen van deze drie heeft als trainer een Champions League gewonnen. Cruijff wel. Maradona noemde hem hier als zijn grote voorbeeld. En Pelé heeft opgemerkt dat Cruijff een completere speler was dan Maradona. Ik zet het allemaal nog maar een keer op een rijtje om te laten zien over wat voor een geweldig fenomeen we het hier hebben. En wat doet Nederland met dat fenomeen? Als hij hier wil helpen met zijn voetbalvisie, dan moet hij de strijd aanbinden met een managementconsultant en een juriste.  Over voetbal.

Misschien gaan we door de manier waarop Spanje speelde in de EK-finale begrijpen waar Nederland naar toe moet. Het moet terug naar zijn roots. De jaren onder van Marwijk hebben geleerd dat resultaatvoetbal tot dramatische resultaten kan leiden. Dat is voor iedere Nederlandse voetballiefhebber een klein drama. Maar de EK-overwinning van het Spaanse voetbal heeft een oranje randje. Het is de overwinning van het voetbal van Johan Cruijff, het eigenwijze dondertje uit Betondorp, dat Nederland als voetballand groot maakt.

De tip: Als het nog kan: haal Cruijff naar het Nederlands elftal, en geef hem alle ruimte die hij nodig heeft. Neem als bestuur de bescheiden plaats in die naast Cruijff past; later heb je daar lol van. In elk geval moeten we terug naar onze traditie.

Bert Overbeek (www.pitchersupport.com) is team-, samenwerking- en leiderschapspecialist. Hij twittert op Goeroetweets. In september geeft hij de workshop 'Kunnen we wel veranderen' over het brein en veranderen. http://www.jongebazen.nl/verandermanagement/workshop-voor-managers-trainers-en-coaches-over-het-brein