Job Cohen wil niet debatteren als Geert Wilders! (The times they are changing)

Job Cohen werd vanochtend (zondag 9 oktober) geïnterviewd doorPeter van Ingen. Cohen weigert mee te doen aan de manier waarop Wilders debatteert, begreep ik. Hij wil fatsoenlijk communiceren, en vindt dat Wilders en veel anderen in zijn spoor, beledigend en schofferend zijn. Ik ga tegen de stroom in, zei Cohen. Van Ingen vond dat wel wat, maar vroeg zich af of het nog wel bij deze tijd past. ‘Bent u wel de juiste man in dit tijdperk van Twitter en Facebook?’ Oftewel: herkent de kiezer zich wel in een genuanceerde man in een tijd dat de oneliners en tweets de toonzetting bepalen?

Je kunt je in de week van de dood van Steve Jobs van alles afvragen over de tijd waarin we leven. De opkomst van de sociale media hebben verregaande gevolgen voor de CD-, boeken- en papierindustrie, om er maar eens een paar te noemen. Stadscentra zullen drastisch veranderen wanneer de internet- en downloadcultuur zich verder meester maakt van onze
wereld.

Vroeger, en dan spreek ik over nog maar 20 jaar geleden, las men boeken, kranten en tijdschriften. Het nieuws op televisie werd elke avond bekeken, en men keek tussen het amusement door naar actualiteitenprogramma’s. Bij voorkeur op de publieke omroep. En er verschenen boeken die kritiek uitten op de invloed van de televisie, die vonden dat het
slecht was voor je intellectuele vermogens als je geen boeken meer las. (Neil Postman, ‘We amuseren ons kapot’)

Nu pak je je ipad, je leest nu.nl, voor het denkwerk heb je persoonlijke blogs, websites en forums en via you tube stel je je favoriete televisieavond zelf samen, al zijn er leukere dingen te doen. De informatie moet steeds korter om onze aandacht vast te houden. Dat is moeilijk
voor intellectuelen zoals Cohen die graag de nuance zoeken. De nuance die steeds meer verloren gaat in een samenleving waarin mensen louter nog geboeid zijn, als je je teksten lardeert met spattende oneliners.

De wereld van vandaag verliest kennelijk zijn nuance. En daar wil Cohen zich niet bij neerleggen, begreep ik. Of hij daar gelijk in heeft, zal de tijd uitwijzen. We zijn nog te kort met sociale media in de weer om te kunnen vaststellen wat het met ons doet en welke plaats en effecten ze zullen krijgen. Wat doet het bijvoorbeeld psychisch met ons dat we de hele dag bezig worden gehouden via de computer?

Is dit de bravenew world,  die de schrijver Huxley vreesde, toen hij in het eerste deel van de 20^e eeuw in de gelijknamige roman voorzag, dat machthebbers ons in slaap zouden sussen met amusement via beeldschermen? Of zat George Orwell er met 1984 dichterbij, toen hij vreesde dat we continu in de gaten zouden worden gehouden met beeldschermen?

Of moeten we het allemaal niet zo zwaar maken en dit gewoon zien als nuttige vooruitgang? Door de eeuwen heen zijn de tijden immers steeds veranderd. Bob Dylan zong het: And the times, they are changing. En daar hoeft niets mis mee te zijn. Mondelinge overleveringen van prehistorische nomaden werden later overleveringen in manuscript. En die manuscripten van de Egyptenaren en Mesopotamiërs werden de boeken van later tijd, zeker toen een paar millennia later de boekdrukkunst toesloeg.

Die boekdrukkunst heeft het tot onze tijd volgehouden, maar boekenwinkels zien hun omzetten de laatste paar jaar ineens drastisch dalen. In de CD-branch was dat al gebeurd. Er gebeurt dus iets in de samenleving. Mensen lezen zeker nog boeken, maar de i-pads en e-readers beginnen meer invloed te krijgen op de boekencultuur die ons een aantal eeuwen in zijn greep had.

Laten we dus alvast maar spreken van een pre-digitaal en digitaal tijdperk. We leven intussen meer en meer, en met ook steeds meer mensen in het digitale tijdperk. Informatie bereikt ons sneller, en vanwege de veelheid aan informatie is ze ook steeds beknopter, anders lezen we het niet meer. Mensen die nadenken, of een keer te vaak ‘eh…’ zeggen, vinden we saai en dat heeft Job Cohen gemerkt. In het digitale tijdperk moet de denker meer achter de schermen, en het debat wordt door extraverte mensen met een goede babbel worden
gevoerd.

Ik vertel niets nieuws. Maar er ontstaan wel zorgen door. De grootste schreeuwers krijgen de meeste aandacht. Want die snelle cultuur werkt niet in het voordeel van de rustige mensen. Mensen nemen tegenwoordig niet vaak de tijd meer om zich verstandelijk of gevoelsmatig te verdiepen. Het tempo van de samenleving ligt hoog, en alleen in onze vakanties stappen we er nog uit. Er groeit een generatie op die die ‘rust’ helemaal niet meer kent, of leuk vindt. Er is immers altijd geluid, er zijn altijd mensen, er is altijd afleiding. Je zou bijna moeten beginnen met sessies waarin mensen tijd kunnen nemen voor denken.

Ik geloof daar wel in.  Hebben we ook weer eens tijd voor literatuur. Past dat dan wel bij business? Ricardo Semmler, een groot Braziliaans businessman, vond van wel. Hij stelde dat talentvolle mensen meer literatuur moesten lezen. Dat zei hij in het pre-digitale tijdperk. Door literatuur verdiep je jezelf en dat is weer bruikbaar voor de rest van je leven. Let wel, dit zei een man die het bedrijf van zijn vader van 90 naar 3000 medewerkers liet doorgroeien.

Romans lezen. Doen we dat nog? Kost dat niet teveel tijd? NRC weidt er toevallig een artikel aan dit weekend. In ‘Alweer zo’n pak met 300 pagina’s’ laat Yra van Dijk zien dat uitgevers en schrijvers zich druk maken over de toekomst van de roman: ‘Niet alleen voor jonge internetters, ook voor de essayist zelf lijken de romans er steeds minder toe te doen. Is de
tijd gekomen voor een ander genre? Dichter bij de werkelijkheid, minder, tja,
minder verzonnen?’

Zien jullie de parallel tussen Cohen en de roman? Ik wel. Cohen en de roman vergen veel van onze tijd. Tijd die we 100 000 andere zaken kunnen steken in dit digitale tijdperk. Diep daaronder zou een filosoof, psycholoog of moralist iets kunnen zien. Namelijk dat het hoge tempo waarin we leven, het tempo waarin de nuance sneuvelt, voor de mens en de wereld
helemaal niet zo goed is.

Meer nuance en meer rust dus. De kwaliteit van het leven zonder beeldschermen ontdekken. Zet je zo’n ding op tijd uit, dan kun je eens rustig nadenken over de dingen die op je afkomen. Misschien dat je dan minder gevoelig wordt voor oneliners. Of is dat allemaal maar de romantische fantasie van een generatie, die zijn eigen geschiedenis opgeslokt ziet worden
door een vernieuwing die heel veel moois wegslorpt?

(Bert Overbeek schreef 'Goeroegetwitter'. Op 14 november verschijnt zijn nieuwe boek 'Voer voor jonge bazen'. Hij is te volgen op twitter: 'Goeroetweets'.)