Jeanine Hennis-Plasschaert (VVD): 'Europa kan beter presteren, als het stopt met navelstaren' (interview)

Jeanine Hennis-Plasschaert was nog geen 38 toen de European Voice haar uitriep tot Europarlementariër van het Jaar. En collega’s uit Brussel herinneren zich de staande ovatie, die ze van het Europese parlement ontving toen ze het voor elkaar kreeg om 2/3 van het parlement het SWIFT-akkoord te laten verwerpen. Een politieke overwinning, te vergelijken met Olympisch goud. Het moet haar vastberadenheid geweest zijn. Een eigenschap die door haar moeder gestimuleerd werd. Na de scheiding van haar ouders heeft ze haar jeugd bij haar doorgebracht in ‘een rijtjeshuis’.  Een belangrijke invloed op haar leven, dat in de loop van de tijd verbonden raakte met de VVD.  (Dit interview werd eerder gepubliceerd in september 2012 maar we herplaatsen het omdat Jeanine Hennis minister van Defensie is geworden.)

Haar CV laat geen black spots zien. Op 7 april 1973 werd ze geboren in Heerlen, maar ze volgde haar middelbare schoolopleiding in Gouda, startte met een studie Rechten in Utrecht maar switchte naar ESA (European Secretarial Academy). Na dienstverbanden bij de Europese Commissie in Brussel en Riga werkte ze enkele jaren bij KPMG. Via het College van B&W te Amsterdam kwam ze met 44 000 voorkeurstemmen in 2004 in het Europees Parlement terecht.

6 jaar later maakte ze de overstap naar het Nederlandse parlement. In de Kamer houdt ze zich momenteel bezig met een hele lijst van onderwerpen, waaronder: openbare orde en veiligheid, rampen- en crisisbestrijding maar bijvoorbeeld ook homo-emancipatie. Op dit moment heeft ze haar tanden gezet in de situatie tussen de rivaliserende Hell’s Angels en Satudarah. Geen stijl schreef hierover: ‘Ze ziet eruit als  Gooische Vrouw meets Barbie, maar ze heeft kennelijk ballen van staal’

Jeanine Hennis Plasschaert kan intussen dus rustig een Grande Madame worden genoemd. Des te opvallender is haar toegankelijkheid. Al in de aanloop naar het interview is de toon van haar mails laagdrempelig. Zo excuseert ze zich ervoor dat het zo lang duurt voordat ik haar voor een interview te pakken krijg.

De laagdrempeligheid doortrekt haar gehele performance. Misschien dat sommige mensen haar daarom onderschatten. Ongefundeerde kritiek, hetze en bepaalde uitspraken laten haar niet koud. Onlangs zei iemand tegen haar zei dat ze ‘een stuk van haar spontaniteit is kwijtgeraakt’. ’Hij zei dat ik veel voorzichtiger was geworden in mijn manier van formuleren. Veel bedachtzamer. En ik vond dat hij eigenlijk wel een punt had. Als je keer op keer vette chocoladeletters hebt gehad, wil je even geen polonaise aan je lijf. Bovendien zijn Nederlandse journalisten niet altijd even gemakkelijk. Neem Rutger Castricum. Echt een aardige vent, hoor, maar als je blijft hangen aan het formele gedrag dat politici in de vorige eeuw hadden, dan heb je het al snel moeilijk bij hem.

De jonge historicus Bregman schreef daar eens een stuk over in de Volkskrant. Hij stelde de vraag wat Thorbecke gedaan zou hebben, wanneer Rutger Castricum hem zou hebben gevraagd of hij nog geneukt had vannacht. Bregman liet daarmee terecht zien dat wij ons alles maar moeten laten welgevallen, terwijl het ook prima is om eens een keer te zeggen: zoek het even uit.’

Mijn vragen sporen niet naar onthullingen van het seksleven van politici en dus ook niet van Jeanine Hennis, die door Jensen ‘de lekkerste politicus van ons land’ is genoemd. Ik confronteer haar, zoals gebruikelijk in mijn interviews, met uitspraken van grote managementdenkers en laat haar daarop reageren. En ik begin met Jim Collins.

Jim Collins zei: Er zijn drie belangrijke vragen: Waar ben je het beste in, wat drijft je economisch en waar ligt je passie? Ik zou ze aan jou willen stellen.

Volgens Liesje, mijn persoonlijke assistent, ben ik goed in het enthousiasmeren van mensen, dring ik snel tot de kern van de zaak door en breng ik dat helder voor het voetlicht. Ik denk dat ze me daarmee goed omschrijft. Overigens ben ik niet iemand die van nature makkelijk in het openbaar spreekt. De eerste keer dat ik het deed stond het zweet me letterlijk op de rug. Maar al doende, leert men.

Ik heb een enorme drang om op mijn eigen benen te staan. Dat is de rode draad die mijn moeder me heeft meegegeven. ‘Zorg dat je financieel-economisch onafhankelijk bent.’ Ik ken vrouwen die dit anders zien, en voor de traditionele rol kiezen, maar ik zie ook de gevolgen wanneer bijvoorbeeld hun relaties vastlopen.

Mijn drijfveren? Vrijheid en veiligheid. Zaken die ik lang als vanzelfsprekendheid heb ervaren. Totdat ik in Letland zag wat een gebrek aan vrijheid en veiligheid met mensen kan doen. Ook mijn aanhouding in Wit-Rusland is in dezen belangrijk geweest. Meer dan ooit realiseerde ik me dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is.

In Letland is ook mijn politieke bewustzijn, en passie, ontstaan. Ik werd op een heel indringende wijze geconfronteerd met verhalen over ‘toen’. Mensen die jarenlang in de rij hadden gestaan, bijvoorbeeld. Die de aardappel in alle vormen hadden bereid omdat er niets meer te eten was. Die hun buurman niet konden vertrouwen. Of teruggetrokken in de bossen gingen leven om vrijheid te ervaren.

Zelf ben ik niet opgegroeid in overdaad en luxe, maar ik was vrij, veilig en kende geborgenheid. Dat heb ik altijd als vanzelfsprekend ervaren. Maar dat is het niet. In feite moet daar elke dag voor geknokt worden. Ik vond het dan ook tijd om mijn stem meer te laten horen. Bij terugkeer in Nederland, werd ik lid van de VVD. De partij die het dichtst bij mijn idealen stond. Overigens niet met de achterliggende gedachte om een actieve rol in de politiek te gaan spelen.

Tweede stelling. Seth Godin: ‘De enige manier om je in de huidige wereld staande te houden, is door op te vallen.’ Waardoor val jij op?

Hopelijk niet zo zeer door mijn uiterlijk. Er zijn nogal wat artikelen geschreven omdat ik een schoen met een tijgerprint droeg, of -zoals nu- rode laarzen. Maar misschien zegt dat meer over politiek Den Haag dan over mij, want vroeger ging ik gewoon op in de massa. Ik vraag me bij dat soort artikelen altijd af: moeten we allemaal in dezelfde pakjes gaan rondlopen of mag je nog iets van jezelf houden?

Ik ben dol op bevlogen en uitgesproken karakters en minder van eenheidsworsten. Mensen onderscheiden zich door authentiek te zijn. Ik heb bewust gewaakt voor het plat trainen van mijn media-vaardigheden, want juist dan is de kans groot dat je onecht wordt.

Een andere eigenschap die me typeert is mijn vastbeslotenheid om te slagen. Dat lukt natuurlijk niet altijd. Maar de aanhouder wint. Of het nu om een Nederlander gaat die al vier jaar onterecht gevangen zit in Griekenland, de kwestie van outlawbikers zoals leden van de Satudarah en Hells Angels of het afschaffen van een stuk van de paspoortwet zoals de centrale database waarin al onze vingerafdrukken zouden worden opgeslagen. .

Je hebt mensen die als debater geboren zijn. Zo iemand ben ik niet. Maar ook hier geldt: al doende leert ment. Ik heb heel veel respect voor de stijlen van bijvoorbeeld mijn collega’s Ard van de Steur en Ineke van Gent. Zelf houd ik me vooral vast aan de inhoud. Die inhoud is voor mij van belang om overeind te blijven. Ik haat het als mensen op de persoon debatteren. Dat begrijp ik niet, omdat je mensen er echt mee kunt raken en het is bovendien onnodig.

Meredith Belbin: ‘Goede voorzitters moeten een beetje saai en onaangenaam zijn.’  Zo kom jij niet over. Kan je saai en onaangenaam zijn?

Ik geloof niet dat ik saai ben, maar ik kan tegenwoordig goed mijn mond houden. Terwijl ik eigenlijk nogal een flapuit ben. Wat onaangenaam zijn betreft: ik kan heel meegaand zijn, maar ook buitengewoon koppig. Een echte Ram, haha. Ik kan dwars worden als er onnodig vertraagd wordt of als iemand teveel woorden gebruikt voor dingen die ook in 2 zinnen gezegd kunnen worden. Dan moet ik af en toe tot 10 tellen en als ik dat te vaak heb gedaan, dan kan ik ineens heel scherp worden.

Je ziet het helaas aan mijn mimiek, en ook daarover zijn de nodige columns verschenen. Ik kan best goed tegen kritiek, maar onnodig kwetsende opmerkingen kunnen me nog steeds raken. Ik geloof politici dan ook niet wanneer ze zeggen daar nooit last van te hebben.

Vergis je niet wat je als Kamerlid aan shit over je heen krijgt. Heel Nederland staat op je stoep. Dat is bijzonder en leuk maar het heeft ook een keerzijde. Laatst sprak ik een jongen van 13 die heel volwassen vertelde wat hij wilde worden. Waarom word je geen politicus, vroeg ik. Nee, zei hij, dan word je alleen maar afgezeken. Dat zegt veel.

Dat respectloze hoort er tegenwoordig kennelijk steeds meer bij.  Blijkbaar vinden sommige mensen het fijn om virtueel helemaal leeg te lopen. Emoties zijn natuurlijk prima maar als het uitdraait op ordinaire scheldpartijen, denk ik op een gegeven moment ook wel: zoek het even lekker uit.

Frederick Hertzberg: ‘Je krijgt de werkdruk die je verdient’ Herken je dat?

Het is maar wat je op je neemt. Ik zei het niet zo lang geleden nog tegen iemand: zet me achter de kassa bij de Albert Heijn en ik ga uitzoeken hoe die kassa werkt. Ik kan toe met weinig slaap, al moet je af en toe je rust pakken, anders trek je het niet. Maar ik ben wel iemand die veel werk genereert. Politicus zijn is een 24/7-baan. Daar kun je geen 9 tot 5-invulling aan geven.

Welke functie ik ook heb bekleed, ik was altijd bezig met dingen uitzoeken tot ’s avonds laat, omdat ik het goed wilde begrijpen. Ik zoek die werkdruk blijkbaar op.

Politieke successen bereik je niet een paar dagen. Het gaat soms erg traag. Het gaat vaak om slechts een paar centimeter vooruit. Maar opvallend genoeg levert die paar centimeter wel steeds weer een heleboel energie op om door te gaan. Als het alleen maar energie zou kosten, dan moet je er mee stoppen. Je moet er 500% voor gaan, en anders niet.

Manfred Kets de Vries: ‘Het gaat om 3 waarden: fun, love en meaning. Plezier hebben, goed zijn voor elkaar en zinvol bezig zijn’. Wat is er nou leuk aan politiek? Waar zit de fun?

Veel Nederlanders denken dat je een heel glamourous leven hebt, maar dat is natuurlijk helemaal niet waar. Natuurlijk loop je met je hoedje op Prinsjesdag naar de Ridderzaal, maar dat is het dan wel. Maar hoe glamourous is het om bijvoorbeeld op televisie te komen? Dan rijd je, moe, aan het einde van de dag naar een televisiestudio, wordt snel even geschminkt, moet een paar pittige vragen beantwoorden en dan weg om na middernacht thuis te komen.  Leuk om te doen. Je hoort mij dan ook niet klagen! Maar glamourous is weer een ander verhaal.

De fun en meaning van de politiek is vooral dat ‘kijkje in de keuken van de samenleving’. Heel bijzonder. Van bijvoorbeeld een politiedienst meedraaien, leer je veelal meer dan van de enorme stapels aan beleidsdocumenten. Dergelijke werkbezoeken zijn echt de krenten in de pap.  En als het je lukt om bepaalde zaken voor elkaar te boksen in de Tweede Kamer, krijg je enorm veel waardering terug.

En ja, natuurlijk wordt er in de Tweede Kamer ook genoeg gelachen. Politici hebben allemaal hun eigenaardigheden, zet die bij elkaar en dan is er al snel iets te beleven.

Politici zijn trouwens ook ijdel en niet zelden in het bezit van een behoorlijk ego. Zij die dat ontkennen, vertellen onzin. Dit heb je als politicus trouwens ook nodig. Het is dus niet per definitie negatief. Verre van dat. Uiteindelijk wil je wel dat jouw boodschap ook ergens landt.

Vaak hoor ik van jongeren dat zij met veel afstand naar Den Haag kijken. Maar eenmaal hier te gast verandert dat al snel. Heel leuk om te zien. Aan de hand van anekdotes gaat de politiek wel degelijk leven. Het is natuurlijk een raar vak. De ene keer wordt nog net niet de rode loper voor je uitgelegd, de andere keer krijg je nog net geen rotte tomaat naar je hoofd. Zie je er leuk uit, dan zal je wel geen hersens hebben. En zeg je iets interessants, dan valt er wel weer iets over je uiterlijk te zeuren. Het beeld over de politiek is niet altijd even vriendelijk.

Ze eindigt met Europa. Ze is optimistisch, zegt ze. We moeten niet doen alsof we teruggeworpen worden in de middeleeuwen. De vrijheid maar ook welvaart en veiligheid die wij ervaren, is nog steeds ongekend hoog. Zeker, we hebben grote problemen en die moeten we niet negeren. Maar we zijn niet de Grand Old Lady waar sommigen ons voor houden. Laten we niet vergeten waar de crisis is ontstaan.  Hoe dan ook, het is duidelijk dat er werk aan de winkel is. De EU-lidstaten moeten hervormen en het huishoudboekje op orde krijgen. Dat is nu prioriteit nummer één.

Verder is het een feit dat de uitbreiding van de Europese Unie te snel is gegaan. De interne besluitvormingsstructuren waren hiertoe onvoldoende uitgerust.  Mede hierdoor kunnen we onze machtspositie op het wereldtoneel nog niet goed waar maken. We zijn tot op de dag van vandaag teveel naar binnen gericht.

Ook is het van belang dat Europa zich beperkt tot een aantal kerntaken. Er zijn in feite drie zaken waar Europa zich op moeten concentreren. Allereerst het op orde brengen van de interne markt. Van groot belang voor handelsland Nederland. Ten tweede, het aanpakken van grensoverschrijdende problemen. Criminelen beperken zich echt niet tot de grens van Nederland-België om maar eens iets te noemen.  En ten derde is het mogelijk, omdat je groter bent, bepaalde schaalvoordelen benutten.

Overigens erger ik me groen en geel aan het debat, waarin de één de ander weg zet als Europa-hater of Europa-fanaat. Het is veel logischer om Europa pragmatisch te benaderen. Europa is een bureaucratie. Net als de gemeente, de provincie en het Rijk. En bureaucratieën hebben de neiging om teveel onnodige taken naar zich toe te trekken. Daar moet je kritisch en alert op blijven. Een liberaal staat trouwens kritisch ten opzichte van elke overheid.

Duidelijk moet zijn dat Europa niet op Mars ligt. We maken er deel van uit en er komt geen regelgeving op ons af zonder dat we daarover mee beslissen. Ook wij zijn Europa. Europa kan beter presteren als het stopt met navelstaren. Het is in het belang van onze vrijheid, onze veiligheid en onze welvaart om verder te knokken en de boel op orde te brengen. De EU-lidstaten dienen stuk voor stuk hun verantwoordelijkheid te nemen. En dat geldt ook voor ons als leden van de Tweede Kamer.’

(Bert Overbeek twittert op Goeroetweets. pitchersupport.com)