Integriteit, diversiteit en andere thema's rondom 21e eeuws leiderschap

In mijn boek ‘De schakelaar’ behandel ik 10 belangrijke punten voor (schakelend) leiderschap in de 21^e eeuw. Waar moet je als leider de komende jaren op letten? Wat is handig om te doen? En hoe hou je je mensen betrokken en gezond? Dat soort vragen komen langs. Maar ook normen en waarden. Afgelopen zaterdag kwamen in het NRC een paar punten naar voren, waarop ‘De schakelaar’ zich richt. Het ging veel over integriteit en machtsmisbruik, Covid-19 en discriminatie. Ik loop er even met je langs.

Het virus

-Uiteraard kwam Covid-19 langs. Dit virus is de grote beproeving voor iedere leider, die nog geen kennis heeft gemaakt met schakelend leiderschap. Meer dan 170 teams zijn bezig met de ontwikkeling van een vaccin. Voorop loopt het zogenaamde Oxfordvaccin van de universiteit van Oxford, maar ook het Leidse bedrijf Janssen doet het lekker.

Er is dus hoop, maar ook nog de nodige onzekerheid: ‘Het grote probleem in de vaccinwedloop is dat nog geen enkele onderzoeker weet hoe sterk de reactie van het immuunsysteem moet zijn om de gevaccineerde ook echt te beschermen tegen Covid-19.’ Dit niet-weten moet voor een schakelende leider geen probleem zijn.

Sterker nog, steeds vaker zullen leiders besluiten moeten nemen in onzekere omstandigheden. Hierbij is, zoals ik in ‘De schakelaar’ verduidelijk, creativiteit van belang, dus we zouden wel wat vriendelijker mogen zijn tegen de creatievelingen van onze samenleving: de kunstenaars. Hoe we daarmee omgaan, daarover moppert Tommy Wieringa in zijn wekelijkse column.

In ons land is alleen maar respect voor de kunstenaar, die niets kost. Anders is hij al snel ‘een sjieke bedelaar, dan wel een handige profiteur’. Terwijl juist de kunstenaar zo’n mooie rol kan spelen bij de creatieve oplossingen, die in onzekere tijden maar al te hard nodig zullen zijn.

Beter dan kunstenaars kunnen we de steenrijken wantrouwen, schrijft Rosanne Hertzberger in haar column. Hier drie citaten:

‘We vertellen elkaar graag sprookjes dat wetenschappers keiharde feiten presenteren, zodat het gezond verstand de keuze kan maken. Maar de realiteit is dat de farmaceutische industrie de gewoonte heeft ruwweg slechts 50 procent van de onderzoeksdata publiekelijk te presenteren en er ook in de vaccinwereld een boel geo-, vriendjes- en andere politiek bij komt kijken. (...)’

‘Het is makkelijk om complotdenkers gewoon rijp voor het gesticht te verklaren. Maar hun wantrouwen komt echt niet uit de lucht vallen.’

'Bill Gates begeeft zich met zijn vaccinfabrieken op glad ijs (...) Geld is macht en macht corrumpeert. Niet altijd, maar vaak wel. Het is een goede burgergewoonte om individuen met macht te wantrouwen, zeker wanneer die macht niet wordt gecontroleerd. Zeker wanneer mensen met macht grote invloed uitoefenen op onze levens, het publieke debat beïnvloeden met miljardensubsidies, ons spiraaltjes cadeau doen. En ja, ook wanneer ze vaccinfabrieken bouwen.'

Integriteit

-Een ander onderwerp dat voortdurend voorpagina’s haalt is integriteit, zoals ‘De schakelaar’ al voorspelde. In mijn boek benoem ik dit als een zeer belangrijk aspect van het toekomstig leiderschap. Door de talloze open kanalen heeft het weinig zin je te verbergen of verborgen agenda’s bij te houden. NRC heeft er weer het nodige over.

Minister Grappenhaus bijvoorbeeld. Maandenlang is hij bezig geweest ons in te prenten dat we die anderhalve meter moeten respecteren. En wat doet hij op zijn bruiloft deze maand? Hij houdt geen anderhalve meter...Zijn vrienden verdedigen het. Kan gebeuren. Zijn vijanden vallen hem aan. Hoe dúrft de minister...?

Hoe je er ook tegen aan kijkt, het is het voorbeeldgedrag van een bak plankton. En de media storten zich erop, met de focus op geloofwaardigheid, betrouwbaarheid en integriteit. Een les voor iedere leider. Want mocht een bericht aan de aandacht van het grote publiek ontsnappen, dan is er altijd wel eens juridische columnist als Folkert Jensen die de spotlight er weer volledig op zet.

Hij richt zijn integriteitspijlen op minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) en partijgenote en staatssecretaris Barbara Visser (Defensie). Visser had marineschepen laten afschepen in Den Helder zonder de juiste vergunning. De minister legde de staatssecretaris een dwangsom op van 2 ton, met een maximum van 1 miljoen.

Visser ging in beroep en daarna was er een kort geding. Jensma: ‘Welke dwaas gaat er met dwangsommen aan de slag, wetende dat het louter om verschuiven van geld uit de Rijkskas gaat?’ En de columnist weet ook nog te vertellen, dat dit soort ‘onnodig procederen’, een thema dat minister Sanders hoog in het vaandel heeft, niet op zichzelf staat.

Volgens Jensen is er ‘een uitgebreide praktijk van overheden die enthousiast bezwaar maken tegen elkaars beslissingen’. Die bezwaren lijken -als je niet breed genoeg kijkt- een integere achtergrond te hebben, ook die van minister van Nieuwenhuizen, maar wie het in breder perspectief plaatst, komt tot andere conclusies. Ik wel; ik vind het raar dat samenwerkende overheidsinstanties elkaar juridisch aanpakken. Schakelend leiderschap legt de nadruk op ‘een intentie om goed samen te werken’.

Ik hou van dit soort artikelen en wat je als leider kan leren, is dat je op moet houden met schijnheiligheid of reputatiemanagement, dat de lading niet dekt. Mensen zijn niet gek, en door het gedrag van Van Nieuwenhuizen en Visser weet nu iedereen dat overheden er dit soort praktijken op nahouden. En terecht. In ‘De schakelaar’ heb ik het hier uitgebreid over.

Diversiteit

-Een ander punt, dat mijn boek naar voren brengt als exponent van modern, schakelend leiderschap is ‘diversiteit’ (of inclusion). Het NRC heeft veel aandacht voor racistisch politiegedrag, maar ook een interessant artikel van de ‘Afrikaanse Surinamer’ Orville Breeveld over Afrikaanse slavernij.

Eerst maar eens het politiegedrag. Een agent van het Haagse bureau Heemstraat is geschorst, omdat hij gezegd zou hebben dat hij nooit allochtonen zou aannemen als hij een bedrijf zou hebben. Een collega maakte hier melding van en het gevolg was dus de schorsing. Het NRC meldt dat er nu ‘een soort jacht’ is op de melder, die de solidariteit binnen de politiemacht zou hebben geschaad.

Deze misstanden vinden plaats in een tijd, dat er al eerder in Den Haag (bureau Hoefkade) waar vier agenten disciplinair werden bestraft, omdat ze een filmpje hadden gemaakt van hun wapenstokmishandeling van een Marokkaanse verdachte.  En dit alles vindt plaats in een tijd dat er rellen zijn rondom discriminerend politieoptreden in de USA; iets dat de Democraten en Republikeinen politiek ‘framen’ in verband met het naderende verkiezingscircus. Over integriteit gesproken.

Het artikel van Orville Breeveld hoort absoluut thuis in dit kader. Het kader van discriminatie. Het is een mooi genuanceerd artikel over slavenhandel, die ‘niet een exclusief wit bedrijf’ was. Breeveld is zich bewust van de weerstanden die zijn artikel zal losmaken, maar weigert te zwijgen over zijn bevindingen.

Breeveld vergoelijkt de Europese slavenhandel op geen enkele manier, hij vindt dat we niet bang moeten zijn om het ongemakkelijke gesprek te voeren, maar wijst op de rol van de Afrikanen zelf de handel, die vaak verzwegen wordt. Ver voordat de Europeanen kwamen, bestond er al een slavenhandel in Afrika. Ghana, Songhai en Dahomey handelden in het eerste millennium volop in slaven. Daarna kwamen de Arabieren die de handel overnamen. Later verbonden Afrikaanse koninkrijken zich met de Europeanen en verkochten slaven in ruil voor wapens en luxegoederen als tabak, geurtjes en alcohol.

Zo’n artikel van Breeveld is hard nodig in het gesprek over discriminatie, waarin de boel eenzijdiger wordt en polariseert. We hebben terecht veel aandacht voor de emancipatie van minderheden, maar we moeten oppassen dat we de beleving niet boven de feiten stellen. En daar spelen leiders een rol.

In de USA zien we hoe het niet moet. Trump is er een meester in om iedereen die het niet met hem eens te beschimpen. Het gevoel regeert daar. Feiten worden verdraaid en omgebogen. Tegenstanders gedemoniseerd. We hebben recht op een beleving, maar toetsing aan de feiten is noodzakelijk; anders verzwakken we onszelf in de discussie.

Schakelend leiderschap is erop gericht om ons door dit soort zaken heen te loodsen. Zodat we als mensen weer gaan begrijpen, dat we elkaar nodig hebben om de problemen die er zijn het hoofd te bieden. De genuanceerdheid van Breeveld is voor mij een lichtpunt. En ik geloof echt (soms tegen beter weten in) dat, als we echt willen, onze integriteit kunnen vergroten, de discriminatie kunnen indammen en virussen door onze technologische kwaliteiten onder de knie kunnen krijgen. Maar dan hebben we goed leiderschap nodig. Daarom schreef ik mijn boek. Om dat in organisaties op gang te brengen, want dat zijn de dorpen van onze tijd en de plekken waar we pemanent kunnen leren.

Bert Overbeek is trainer, coach en schrijver. Hij begeleidt teams en organisaties, en helpt organisaties met verbetering van leiderschap en samenwerking. In de zomer verscheen zijn boek 'De schakelaar', dat overal te verkrijgen is.

https://futurouitgevers.nl/boek-bert-overbeek-nu-ook-in-de-bieb/