Naast mijn klussen in het bedrijfsleven doe ik ook regelmatig iets voor het basisonderwijs. En daar moet veel gebeuren. Ik weet dat ik daarmee niet iets nieuws zeg, maar wil je als samenleving mee kunnen met de razendsnelle veranderingen in onze samenleving, dan moet het onderwijs een slag maken. En dan hebben we het niet over reorganisaties, maar over cultuurverandering. En over een mentaliteitsverandering bij leerkrachten.
Hoewel er onder leerkrachten een behoorlijke groep zit, die graag vooruit wil en vernieuwing zoekt, is er ook een grote groep behoudende maar assertieve mensen die niet mee willen veranderen met de
samenleving, omdat ze bepaalde ontwikkelingen daarin niet omarmen. Hierachter gaat een fenomeen schuil dat ik beroepsdeformatie zou willen noemen.
De beroepsdeformatie zit erin, dat sommige (nogmaals: niet alle!) leerkrachten denken dat ze niet alleen de meester of juf zijn van hun klas, maar ook van hun collega’s, schooldirectie en zelfs van hun minister. Ze praten over hun opvattingen alsof ze rekensommen of grammatica uitleggen aan hun leerlingen: onderwijzend, stellig alsof ze niet alleen de PABO hebben gedaan, maar ook nog eens afgestudeerd zijn op onze samenleving. En altijd vanuit de positie van degene die het beter weet.
Als je denkt dat je er bent om anderen iets te onderwijzen, en vergeet dat je van anderen ook kunt leren, word je een betweter. Maar dat niet alleen: je staat ook niet meer open voor feedback. Dat fenomeen heb ik regelmatig waargenomen in het onderwijs. Een paar voorbeelden. In mijn rol als interim-manager vertelde ik iemand die ervan overtuigd was dat ze coach was, dat ik haar geen coach vond. En waarom niet? Omdat ze teveel aan het ‘zenden’ was. Ze miste de houding die een coach moet hebben: open instelling, samen met de trainee zoeken naar oplossingen, niet je eigen oordeel al klaar hebben,etcetera.
Nu is het altijd moeilijk om mensen iets duidelijk te maken wat de hele omgeving ziet maar zij zelf niet. Maar in dit geval ging het verder. De persoon in kwestie begon in volgende ontmoetingen te bewijzen dat ze ‘zuiver’ was, dat iedereen in haar kerk vond dat ze een hele goede coach was en van daaruit zette ze vraagtekens bij mijn integriteit (en bij die van iedereen die vond dat ze geen goede coach was).
Een ander voorbeeld. Een van de mensen uit een team werd uitgebreid besproken door haar collega’s. Niet openlijk, maar achter haar rug wat niet alleen in het onderwijs regelmatig voorkomt. Er was veel
kritiek op haar ‘grote mond’ maar om diezelfde grote mond was ze gevreesd. Toen een manager haar daarmee confronteerde, verdedigde ze zich. Ze was op een feedbackcursus geweest en daar hadden collega’s juist aangegeven dat ze met haar zo goed konden praten.
En tenslotte nog een voorbeeld. Een leerkracht sprak haar collega aan op het feit dat ze de kinderen altijd tien minuten eerder naar huis stuurden. De reactie was: ‘Wie denk je wel dat je mij de les kunt lezen? Je bent hier minder lang dan ik hoor.’
De voorbeelden laten voor mij de beroepsdeformatie zien: ik ben de juf, en ik laat me door niemand de les lezen of als leerling behandelen. En ik maak me zorgen over deze houding, wanneer ik het basisonderwijs tegen het licht houd van de maatschappelijke ontwikkelingen. Om mee te kunnen met een wereld die zich snel ontwikkelt, moet je juist een open flexibele instelling hebben.
En deze wereld verandert snel. Onder andere in technisch opzicht. Leerlingen hebben soms forse voorsprongen op leerkrachten als het gaat om computers. De i pad is het topje van de ijsberg maar. Veel
leerkrachten zijn niet thuis in computers. Ze houden er simpelweg niet van. En zo ontgaat ze dat ze uitgebreid besproken worden op Hyves.
Als een school intranet introduceert, lukt het niet alle leerkrachten op die manier te informeren. Mail wordt door de behoudende ‘klasse’ niet erg op prijs gesteld. Ook niet als je er de open communicatie over beleidszaken mee wilt bevorderen. Wat de boer niet kent, dat eet hij niet. ‘Ik doe het op mijn manier en dat heeft altijd gewerkt.’
Het is deze zelfgenoegzaamheid van een deel van de leerkrachten die de weg naar verbetering voor het andere deel afsluit. Dat is ook wat het zo moeilijk maakt om het basisonderwijs te veranderen. Laten we
daarom niet miljoenen pompen in reorganisaties van het onderwijs, maar de leerkrachten die weten hoe nodig vernieuwing is, helpen. Met goede IT en krachtige cultuurveranderaars, die weten dat onderwijsvernieuwing ook confrontatie inhoudt. Wie de inflexibele betweters niet aanpakt, redt het niet.
En dat geldt ook voor het bedrijfsleven.
Waar vind ik toepasbare kennis en gedeelde ervaringen?
Probeer het Pro-abonnement een maand gratis
En krijg toegang tot de kennisbank. 110 onderwerpen, kritisch, wars van hypes, interactief en geselecteerd op wat wél werkt.
Word een PRO
Bedankt voor je stellig meegedeelde overtuigingen over het onderwijs. Het is in mijn ogen het verwoorden van de publieke opinie en daarbij volgens mij heeft dit een schadelijke uitwerking op je achterliggende doelstelling: het onderwijs werkelijk vooruit helpen. Je hebt immers gelijk dat we mensen in het onderwijs nodig hebben die onze kinderen voorbereiden op de dag van overmorgen (niet eens morgen). Innovativiteit is geboden en veranderingen zijn noodzakelijk in het licht van de huidige maatschappelijke ontwikkelingen (zie voor inspiratie bijvoorbeeld: http://www.ted.com/talks/lang/en/ken_robinson_says_schools_kill_creativity.html of http://www.ted.com/talks/lang/en/sugata_mitra_the_child_driven_education.html).
Vervolgens wil ik echter een vraag terugleggen waar het gaat om het bereiken van mogelijke veranderingen in het onderwijs. Als auditor binnen een grote schoolorganisatie zie ik de rigiditeit van het beleid en de verantwoording die hiermee gepaard gaat. Het oude managementparadigma dat overheersend is binnen de landelijke overheid (control) zou in mijn ogen plaats moeten maken voor vertrouwen. Je oogst immers wat je zaait en dat betekent dus reactieve medewerkers in dit geval. Deel je deze opinie met mij?
Geef nou eens exact aan wat leerkrachten geacht worden anders te DOEN. En stuur ze daar dan gewoon op aan. Dan gaan ze dat vermoed ik heus wel doen.
Zolang je alleen maar (voor)oordelen hebt over "hun" cultuur en mentaliteit zul je helemaal niks klaar maken. Domweg omdat je er geen blijk van geeft dat je weet hoe het onderwijs proces beter zou kunnen.
Ik geef voorbeelden in mijn artikel. Wat ik vind is dat er een zelfgenoegzame behoudende klasse in het onderwijs zit. Dat gaat om een houding. Dat heeft dus niets te maken met vertellen wat 'ze' moeten doen, maar met een mentaliteit.
Volgens mij ben ik zeer concreet in mijn artikel. Daar hoef je het niet mee eens te zijn, maar laat dan openlijk zien wat je er wel van vindt. Ik wacht dus af en zal ergens na het weekend reageren, omdat ik eerst heerlijk naar Londen ga.
In mijn stuk dacht ik vrij concreet te zijn geweest. Ik deel je idee dat we docenten nodig hebben die vooruit willen kijken en weten wat onze leerlingen nodig hebben om in de toekomstige arbeidsmarkt en samenleving een goede plek te krijgen. Dat er voorbeelden zijn van docenten die dit niet kunnen, dat zie ik ook.
Hiermee doe je echter alle docenten die vanuit een positief lerende en kritische houding onze leerlingen onderwijzen tekort. En daarbij, de titel van je stuk doet de vooruitgang van het onderwijs geen goed, het schrikt professionals met een juiste attitude af en dat vind ik jammer en potentieel gevaarlijk voor het onderwijs.
Bovendien is er ook wel degelijk aandacht voor dit houdingsaspect binnen het onderwijs (en er zijn veel voorbeelden van initiatieven die dit ook bevorderen, kijk bijvoorbeeld eens naar het platform beta techniek).
Ik constateer echter ook dat het probleem dat je benoemt (reactieve en in zichzelf gelovende docenten) mede is ontstaan door de wijze waarop onze overheid sturing heeft gegeven en nog steeds geeft aan de onderwijsinstellingen (controle en inspectie, waar een zekere rigiditeit vanuit gaat). Daarom geef ik aan, je oogst wat je zaait.. In mijn ogen is een duidelijke herbezinning nodig op meer waardegedreven onderwijs (zie ook http://hetkind.org/2011/10/17/samenvatting-lezing-tex-gunning-de-enige-opdracht-voor-een-kind-met-glans-jezelf-worden/). Juist op moment dat we kiezen voor een ander uitgangspunt en een ander sturingsmechanisme trekken we die professionals aan die noodzakelijk zijn voor het onderwijs van morgen. Met een lerende en kritische houding.
Ik zie je reactie graag tegemoet en ik hoop dat je naast de 'schuld'-vraag ook wilt kijken naar de achterliggende mechanismen die invloed hebben op bepaalde houdingen en hoe we meer dan nu docenten met die houding kunnen aantrekken en behouden voor het onderwijs.
Voor nu, een goed weekend gewenst in Londen!
Jongebazen trekt graag misstanden open en doet dat misschien wel eens te hard. Uiteraard zijn er in het omderwijs mensen die goed zijn en die benoem ik hierboven ook. Nog eens, er is een zelfgenoegzame groep en dat beeldwordt herkend en daarom wordt het ook een publiek beeld.
Goede omtwikkelingen worden door die groep tegen gehouden en dat mag best eens ongenuanceerd gezegd worden toch? Als de mentaliteit mede het probleem is, dan mag dat gezegd worden. Ik mis besheidenheid bij bepaalde leerkrachten, terwijl ze het wel van anderen verwachten.
En zeker heeft de overheid ook 'schuld'.
Het coachen van docenten zou een prima marketing instrument zijn om nieuwe leerlingen aan te trekken en een school te laten groeien. Ik begrijp best dat er nog wat financiële en emotionele hobbels te nemen zijn, maar bied me graag aan om mee te denken.
Synergie = samen succesvol