Het koninklijk huis: het laatste eenheidssymbool van het Koninkrijk?

Wie me een jaar geleden had verteld dat ik deze week Willem-Alexander en Maxima uitgebreid zou fotograferen, had ik uitgelachen en geen bier meer geschonken. Toch gebeurde het dat ik deze week het koninklijke bezoek aan Curaçao mocht vastleggen voor een lokale nieuwssite. Op verzoek volgt in onderstaande artikel een terugblik gezien van achter de schermen. De ervaring veranderde deels ook mijn gedachtenstroom over het koningshuis.

Staatsbezoeken worden vaak misprijzend een 'poppenkast' genoemd. Ik vind dat ondertoontje niet helemaal terecht. Ten eerste boden Jan Klaassen en Katrijn een vermakelijk schouwspel, ten tweede improviseert het fictieve duo veel meer dan ons koningspaar. Op de voormalige Antillen is de organisatie doorgaans minder strak dan in Nederland, dus iedereen - behalve de organisatie ook de royals zelf - moet weleens buiten de gebaande paden treden.

Toch is infrastructuur ook hier niet onbekend en zo komt het dat we de hele dag in een persbus rondgereden worden. Voor ons zien we de auto van de persvoorlichter van de Curaçaose regering, die zojuist uit het parkeervak voor gehandicapten komt. De eerste stop leidt ons naar een ontvangst door de regering. We verdwijnen achter dranghekken op een toch al kleine binnenplaats. Na lang wachten komt de bus met hoogwaardigheidsbekleders het pleintje op en stopt precies met de uitgang buiten bereik van de reikhalzende lenzen. Als de gesmeerde bliksem stromen we nog net op tijd toe om een glimp van Willem-Alexanders rug op te vangen.

Bij een school in Rio Canario heb ik meer geluk. Ik bemachtig een plek vlakbij een leerling waar het koningspaar een voorbedacht praatje mee gaat maken. De jongen is bezig met een knutselproject die de pilot van Creatief Met Kurk nog niet gehaald zou hebben, maar al mijn aandacht moet gericht zijn op het koninklijk bezoek dat hem iets moet vragen over wat de jongen doet. Klik-klik-klik. Ondanks het rumoer krijg ik enigszins mee wat er gezegd wordt. Willem-Alexander en Maxima spreken de scholier met u aan en vragen wat hij wil worden.
'Architect.'
'O. Heel goed.'

De gesprekken gaan precies zoals ik me dat voorstel.
'Let op, hier komt een beleefdheid aan. Alsjeblieft. Over.'
'Dat wist ik al, maar evengoed bedankt voor de waarschuwing. En voor de geste. Hier heb je heeft u er eentje terug. Over.'
Ik kan het Willem-Alexander en Maxima niet kwalijk nemen. Het is hun baan om altijd maar op een spinragdunne lijn tussen statigheid en enthousiasme te balanceren. Zie maar eens oprecht onder de indruk te raken als je wekenlang volgeplempt wordt met een veelheid aan indrukken. Ook prikkels voelen dan heel monotoon aan. Van dichtbij is extra zichtbaar hoe een protocol iemands optreden kan vervlakken. Gelukkig heeft Maxima haar charisma mee en haar man een statig postuur. Hij is lang en heeft een goed uitgevuld lichaam dat hij subtiel inzet in zijn ontmoetingen met mensen. Toch fijn dat de monarch een natuurlijk overwicht toebedeeld heeft gekregen.

Na de gebruikelijke decors van in oranje en rood-wit-blauw gehulde schoolkinderen die wekenlang geoefend hebben op een welkomstlied, is het tijd voor een bezoek aan 'bewoners' van de wijk Otrobanda. De smalle steegjes moeten een hel zijn voor de beveiliging. Voor de fotografen is dat niet veel anders. In de kleine ruimte doet de onderlinge concurrentie zich pas echt voelen. Vooral tussen de Nederlandse en Curaçaose pers wordt aardig wat afgesnauwd. De Hollanders snappen niet dat hier alles er zo losjes aan toegaat. Als de RVD in Nederland zegt dat je achter een hek moet blijven, dan blijf je daar of je raakt je accreditatie kwijt. De lokale fotografen ergeren zich op hun beurt aan de botheid van het journaille uit Nederland, waar het recht van degene met de grootste mond geldt. Duwen, trekken, op andermans tenen staan, ellebogen gebruiken. De belangrijkste kwaliteit is positie kiezen en je 'scoort' gegarandeerd. Zlatan Ibrahimovic zou zich met gemak kandideren voor de Zilveren Camera.

Curaçao is ondanks de diversiteit onder de bevolking een zeer koningsgezind eiland. Aan het koningshuis moet je hier niet komen, dat staat boven de partijen die op elk mogelijk gebied zo ontzettend verdeeld zijn. Over de aanpak van corruptie, de positie van het eiland in het Koninkrijk, over armoedebestrijding - problemen waarbij Nederlandse sores vele malen overzichtelijker is. Het eiland koestert daarom het laatste eenheidssymbool dat het hele Koninkrijk omvat. Bij Landhuis Knip staat een groep Afro-Curaçaose vrouwen in klederdracht te wachten. Ze weten waar ze staan. In het landhuis bevindt zich het Tula-museum, ter nagedachtenis aan de slaaf die in 1795 een opstand leidde. Honderdvijftig jaar na afschaffing van de slavernij worstelt het eiland nog steeds met de koloniale erfenis. Meer dan eens riepen activisten op tot onafhankelijkheid van Nederland om Curaçao daarmee van die historische last te bevrijden. De vrouwen in traditionele gewaden zwaaien enthousiast met Nederlandse vlaggetjes.

Op de foto's komen aardige reacties. Mijn zus vraagt me achteraf pesterig of ik minder republikeins ben geworden. Mijn denkbeelden over Willem-Alexander en Maxima zijn niet veranderd. Ik heb ze gezien als twee aardige mensen die compleet opgaan in een tot in de puntjes geregisseerd ecosysteem waarvan zij onder elke denkbare omstandigheid het middelpunt zijn; grotendeels door diepgewortelde pavloveske reacties binnen de samenlevingen die zij vertegenwoordigen. In combinatie met een uitputtingsslag zoals deze Caribische tour (met Colombia en Venezuela als toegift) moet je van goede huize komen om er niet doodmoe van te worden. Die energie brengen ze ogenschijnlijk moeiteloos op en dat heeft een wonderbaarlijk effect op de mensen. Voor deze twee dagen is het eiland een eenheid en dat kan het goed gebruiken. Het oprechte enthousiasme voor Willem-Alexander en Maxima van de mensen op het eiland, die zich veel makkelijker voor het oranjegevoel af kunnen sluiten dan in Nederland, raakt me dan ook diep. In een periode waarin zoveel nadruk gelegd wordt op wat mensen verdeelt, is het koninklijk huis misschien wel de laatste symbolische eenheid die dat overstijgt.