Het brein, zijn kwaliteiten, beperkingen en de talentontwikkelingsmaffia!

Een aantal neuropsychologen gaat er van uit dat we alles kunnen leren tot op hoge leeftijd. Handig bij veranderingen. Iedereen kan dan altijd ieder veranderproces tot een succes maken, en als je dat niet doet ligt het aan jou. Je wilt niet. De motivatie is er niet. In dit geval kan je spreken over een talentontwikkelingsmaffia, zoals Karin Spaink vroeger sprak over de orenmaffia.  Ze reserveerde deze term voor spirituele mensen, die vonden dat je altijd kon genezen als je maar wilde.

Logisch gevolg was dat degene die dit niet deed lukte, het aan zichzelf te danken had. De talentontwikkelingsmaffia (niet te verwarren met de realistische talentontwikkelaars) roept iets dergelijks over leren. Als je maar wilt, kan je alles leren! En als je niet alles kunt leren, ligt dat aan jou. Want je brein is tot op hoge leeftijd in staat om zich te ontwikkelen.

Swaab zit op een ander spoor. Hij ziet beperkte mogelijkheden, waar het gaat om leren. We zijn ons brein, en dat heeft al een afgebakende structuur als we 3 zijn. We worden dan nog wat geconditioneerd, en er valt zeker nog iets te leren, maar we moeten dat vooral niet overschatten. Genderidentiteit, temperament en vraatzucht (en dus het succes van diëten) liggen vast in een zeer vroeg stadium van ons leven.

Hoe zit het? Wat ik van de neurowetenschappers heb begrepen, is dat ons brein zich vormt in de baarmoeder, tijdens de geboorte, en in de eerste jaren na onze geboorte. Is het dan uitgegroeid? Nee, het menselijke breinpareltje, de prefrontale cortex, heeft dan nog zijn tijd nodig tot zo’n jaar of 20, om te volgroeien.

Tot aan onze dood kunnen we dingen leren, maar het wordt met het toenemen van jaren steeds lastiger om te veranderen. Zeker gedragsverandering is ingewikkeld. Het kan simpelweg niet altijd, en als het kan, kan het niet altijd snel. Wil je van de technicus een salesman maken, dan ga je ervaren dat dat jaren kan duren, en dat die technicus nooit zo goed wordt als een salesman met talent voor sales.

De vraag is steeds of de prefrontale cortex in staat is om het geleerde op te leggen aan het totale systeem. Dit idee ontleen ik aan de neurogigant Elkhonon Goldberg. Het is simpel. Als wij een doel stellen (bijvoorbeeld een verandering leren), dan gebruiken we onze prefrontale cortex. Hij noemt dit de dirigent van het breinorkest.

Maar de prefrontale cortex is zowel in de evolutie van de mens, als in ons eigen ontwikkelproces vrij laat gekomen. De andere hersendelen zijn ouder, en zijn lang autonoom geweest. Dit betekent dat ze niet altijd goed naar de dirigent luisteren. Met andere woorden: dat wat we plannen (een verandering of iets dat we onszelf willen aanleren) is niet sterk genoeg om iets anders onder controle te krijgen.

Passen we dit toe op de technicus die salesman wil worden. Hij gaat naar een verkoopcursus en kan prima navertellen wat belangrijk is bij sales. Maar het is voor hem niet mogelijk om dit te vertalen naar zijn praktijk, hoe graag hij dit ook wil. Hij kan hier simpelweg zijn gedrag niet veranderen; hij wordt geen salesman.

Dit is natuurlijk niet altijd het geval. Heel wat technici zijn gave verkopers geworden. Maar regelmatig lukt het niet, en dat is vanuit het brein gezien logisch. De prefrontale cortex heeft gewoon niet altijd de macht om dat wat je plant of wilt leren, op te leggen aan je systeem.   En bij iedereen ligt dat prefrontale onvermogen op een ander gebied.

Voor de talentontwikkelingsmaffia is dit lastig. En daar is een reden voor. Als talentontwikkelaar heb je er een zeker belang bij dat mensen te ontwikkelen zijn.  Je wilt heel graag dat alles voor de mens te leren is. Zo’n Swaab is voor deze beroepsgroep heel moeilijk te verteren, en je ziet dan ook veel verzet tegen hem in die kringen.

Waarom noem ik dit soort talentontwikkelaars een maffia? Vanwege deze gedachte: je kunt alles leren als je maar wil. De consequentie van deze ogenschijnlijk prettige uitspraak is dat je niet wilt, als je iets niet kan leren. Dit is vaak reden geweest van spanningen op de werkvloer. Mensen zijn ontslagen vanwege hun gebrek aan motivatie, zijn negatief genoemd als ze weerstand hadden.

Bij weerstand wordt namelijk  verondersteld dat er een dieper gelegen reden voor is. Ik hoor verandermanagers eigenlijk zelden zeggen dat iemand zich waarschijnlijk de verandering niet eigen kan maken, en daarom weerstand heeft. Dit komt door het idee dat motivatie allesbepalend is. Natuurlijk, als mensen gemotiveerd zijn verloopt het leerproces soepeler, en het verloopt nog soepeler als het met emotie gepaard gaat.

Maar motivatie is zeker niet allesbepalend. Ons brein bepaalt of we ons iets eigen kunnen maken of niet. Zo simpel is het. En soms is weerstand: weten dat we het niet kunnen en weten dat we daar op afgerekend zouden kunnen worden. Nou, dan wil je je weerstand wel aanscherpen, en laat je hem niet zomaar varen.

Het goede nieuws voor alle talentontwikkelaars is ze nooit werkeloos staan. Je moet het namelijk altijd  proberen. Wie niet durft en probeert, wie perfectionistisch is en geen fouten durft te maken, zal nooit zijn kwaliteiten en beperkingen ontdekken. Je ontdekt een beperking pas als je een intensieve poging hebt gedaan om iets te leren. En door te zien wat je wel en niet kan leren, leer je jezelf kennen. Een van de belangrijkste zaken in deze tijden.

Natuurlijk is talentontwikkeling iets prachtigs, en Bert Overbeek is dan ook specialist op dit gebied. Mail hem voor informatie over company workshops, trainingen en MD-trajecten, waarin het brein een centrale plaats heeft: pitcher.support@hetnet.nl U vindt meer informatie over hem op pitchersupport.com