Hersenbasics voor managers

In de toekomst zal de menselijke geest steeds meer in kaart gebracht gaan worden via de hersenwetenschappen. Ook de managementwereld zal hier door geraakt worden. Mensen zullen niet meer op basis van competentieprofielen worden aangenomen, maar er zal vaker worden gekeken naar hersenstructuur wanneer de technische apparatuur verbeterd is. Vandaar dat JongeBazen deze trend nauwlettend volgt. Bert Overbeek licht wat 'hersenbasiscs' toe vandaag.

Wat het lezen van boeken over hersenen zo moeilijk maakt, is de taal van de wetenschap. De gewone man in de straat slaat een boek van neuroloog die en die open, en haakt na een halve bladzijde af. Niet te lezen. Dus laat maar zitten. En dat is jammer, want die hersenen hebben zoveel invloed op de dingen die we doen, dat we er toch tenminste iets van moeten willen weten.

Ik zal in dit artikel een poging doen om de lezer een beetje verderop te helpen in zijn kennis over de hersenen. Al eerder vergeleken we een proces in de hersenen met een spoorwegkaart. Dat ging over de verbindingen tussen neuronen oftewel zenuwcellen. Nu gaan we eens kijken uit welke delen de hersenen bestaan. Saai? Dat valt erg mee. Luister maar.

We beginnen maar weer eens met de vergelijking met de spoorwegkaart. En dan nemen we station Utrecht. Daar komen verschillende spoorlijnen samen. In het totaal komen uit de volgende richtingen treinen:

-Amersfoort;

-Hilversum;

-Baarn;

-Duivendrecht;

-Arnhem;

-Rhenen;

-Geldermalsen;

-Rotterdam;

-Den Haag; en

-Leiden.

10  richtingen. We hebben een beetje moeten steggelen met de stations, want hadden we Woerden genoemd, dan hadden we de laatste drie treinen kunnen laten vervallen, want die komen allemaal via Woerden naar Utrecht. Dan kom je op minder lijnen uit. Als je dit tekent, dan zie je Utrecht in het midden en je ziet dan 10 lijnen lopen vanuit Utrecht naar de bestemmingen. Een spin met 10 poten en een rond middenlijf.

Houd dat beeld even vast.  Want zoiets gaan we ook doen met de hersenen. Ik zal eerst de spin uitleggen (het centrale station plus de bestemmingen) en daarna een beetje vertellen waar je geheugen zit, waar je motoriek, waar het visuele centra, etcetera. Ik zal niet teveel in detail treden, want het is lastig genoeg met al die latijnse namen.

Als we station Utrecht zien als het centrum, dan kunnen we het vergelijken met de prefrontale cortex, die we voor het gemak afkorten als PFC. De PFC zou je kunnen zien als het coördinerend centrum van onze hersenen. Het ligt vooraan in de hersenen, dus niet in het midden, zoals het station van Utrecht. Onze spoorwegvergelijking zegt dus niets over de ligging van de hersendelen, maar wel over de werking. Zoals de bestemmingen in onze vergelijking met Utrecht zijn verbonden, zo zijn alle hersendelen met de PFC verbonden, maar niet allemaal met elkaar.

De bestemmingen zijn (in willekeurige volgorde):

-de hippocampus (of –campi);

-de amygdala;

-de cortex cingularis;

-de posterieure associatiecortex;

-de nucleï uit de hersenstam;

--de premotorische cortex;

-de basala ganglia;

-de thalamus (verbonden met hypothalamus);

-de hypothalamus;

--het cerebellum; en

-de dorsomediale thalamuskern

Nog eens: de ‘spin met 9 poten’ laat niet de ligging zien, maar stelt de PFC in het centrum van de  verbindingen, en dat is ook wat er gebeurt: binnen de prefrontale cortex komen . Het is niet handig dat hij niet in het midden ligt, maar dat komt door de evolutie. De PFC maakt deel uit van de neocortex, en die is pas erg laat in de ontwikkeling van de mens ontstaan.

Welke functies hebben bovenstaande hersendelen nu? Oftewel: waar zit nu wat? Zit, zoals vroeger werd aangenomen, taal aan de ene kant, en ruimtelijk inzicht aan de andere kant? Nee, dat idee is losgelaten. We weten intussen dat de verschillende onderdelen van de hersenen nauw samenwerken. Toch is er wel een overzichtje te maken van wat nu waar zit. Hieronder een lijst.

Geheugen                                                                        - hippocampus

Complexe plannen maken                                         - frontale cortex

Coördinatie van het fijne motoriek                        - cerebellum

Beslissing om aan te vallen, te paren, te eten   - amygdala

Interactie met de buitenwereld in verband

met overleving van de soort                                     - amygdala

Snel inschatten van de situatie op overleven

(fight, freeze, flight)                                                     - amygdala

Beheersing van het motoriek                                   - basale ganglia

Initiëren van de handeling                                         - basale ganglia

Waarneming van de buitenwereld en

verwerking ervan (brengt buitenwereld in

beeld)                                                                                 - thalamus

Controle over interne toestanden                         - hypothalamus

Emoties                                                                              - cortex cingularis

Verwerking van complexiteit en informatie       - neocortex

Waarneming                                                                    - posterieure cortex

Handelen                                                                          - anterieure cortex

Visuele informatie                                                         - occipitale hersenkwab (neocortex)

Geluidsverwerking                                                        - temporale hersenkwab (neocortex)

Tactiele verwerking                                                      - pariëtale hersenkwab (neocortex)

Motorische verwerking                                                              - frontale hersenkwab (neocortex)

Coördinatie van alles                                                    - Prefrontale cortex