Een monteur die formulieren moet invullen (Het brein kan niet alles!)

Stel: je werk verandert. Je bent monteur, en tot twee weken geleden kon je je beperken tot je klussen. Je hoefde weinig tot niets op te schrijven. En nu ineens verlangt je manager van je dat je alles wat je doet bij houdt op een formulier.Je neemt je voor om het te doen, maar in de praktijk vergeet je het steeds. Niet zozeer het formulier invullen kost je moeite, maar wel het tot een routine maken. En het lukt je niet. Telkens weer vergeet je er een.

Hoe kan dit? Hoe kan het dat iemand een voornemen niet gedaan krijgt, terwijl ie wel gemotiveerd is? En waarom lukt het in andere situaties wel? Je ziet dit ook bij mensen die zich voornemen om minder te gaan eten of te stoppen met drinken of roken.

Het antwoord is eenvoudig. Niet iedereen heeft hetzelfde vermogen om in alle situaties zijn gedrag met zijn bewustzijn te beïnvloeden. Een goed voornemen lukt dan niet, zelfs niet bij een goede motivatie. Dit maakt de vaak gebruikte cognitieve gedragsveranderingsmethoden (zoals RET en NLP) niet in iedere situatie en niet voor iedereen tot bruikbare veranderingstools.

Verandertrajecten in organisaties die met stappenplannen werken, hanteren net als diëten een soort ‘standaardmens’. Alsof mensen allemaal op dezelfde manier kunnen veranderen. Alsof voor iedereen hetzelfde stappenmodel dezelfde werking zou hebben. En dit laatste is niet zo. Mensen verschillen. Niet alleen qua uiterlijk, maar zeker ook qua brein.

Zo zien we, om één klein voorbeeldje te noemen, bij bepaalde opdrachten activiteit in de rechter- én de linkerhersenhelft van creatieve mensen. Bij niet creatieve mensen zien we alleen de linkerhersenhelft reageren. (In dit onderzoek werden creatieve van niet creatieve mensen onderscheiden door vragenlijsten.)

Hersenen verschillen. Je moet als manager steeds weer opnieuw uitvinden bij wie een verandering wél werkt, en bij wie niet. Je zal ontdekken dat het per persoon verschilt. En als je ziet dat iemand zich een verandering niet kan eigen maken (zelfs als hij het wil), dan neem je maatregelen die bij die persoon en de situatie passen.

Soms is dat coaching, soms is dat een andere baan of werkomgeving. Maar laten we vooral ophouden met te zeggen dat iemand negatief is, als hij niet mee kan in de verandering. Willen is wel degelijk kunnen in sommige gevallen, in tegenstelling tot het spreekwoord  ‘Waar een wil is, is een weg’.

In de praktijk werkt cognitieve training en therapie bij de een beter dan bij de ander. Dit is logisch op basis van de laatste onderzoeksresultaten. Want hoe zit dat technisch gezien?

De hoeveelheid serotonine in de prefrontale hersenkwabben bepaalt ons vermogen om zaken ‘cognitief te beïnvloeden’, oftewel om het geleerde in praktijk te brengen. En aangezien niet iedereen dezelfde hoeveelheid serotonine in zijn voorhoofdskwabben heeft, leert of verandert ook niet iedereen op dezelfde manier. Wat betekent dat je in je veranderprocessen voor een gedifferentieerde aanpak moet kiezen.

Er is nog iets interessants. Jonge mensen leren sneller en gemakkelijker dan oudere mensen. Ze leren niet alleen feitjes, cijfers en andere gegevens (dit noemen we descriptieve kennis), ze leren ook de patronen en categorieën kennen waardoor ze dingen kunnen verklaren (en dat noemen we prescriptieve kennis). Deze patronen en categorieën helpen je om nieuwe dingen die je leert, te ‘plaatsen’.

Op oudere leeftijd is het aantal patronen en categorieën veel groter in aantal. Daardoor worden mensen als ‘wijs’ ervaren. In het leven hebben ze heel wat patronen, sjablonen en categorieën aangeleerd, waardoor ze meer opties kennen om problemen op te lossen.

Het betekent dat oudere mensen minder gemakkelijk nieuwe feitjes en andere gegevens aanleren, en jongere mensen minder patronen tot hun beschikking hebben om een probleem op te lossen.

Wat ons terugbrengt bij het begin van ons artikel: Omdat breinen verschillen, doen de mogelijkheden om iets aan te leren dat ook.

Bert Overbeek publiceerde onlangs het boek ‘ Slechte chefs werk je weg’. Dit boek (ook als ebook uitgegeven) tegen slecht management is een boek met een knipoog en is te verkrijgen via deze link: http://www.mijnmanagementboek.nl/shop/index.php/catalogsearch/result/?q=slechte+chefs+werk+je+weg

Overbeek twittert op Goeroetweets en heeft een JongeBazen groep op Linkedin.