De doener heeft het moeilijk; de denker wordt bediend

Ons opleidingensysteem is ingesteld op mensen die goed kunnen lezen en wat ze gelezen hebben goed kunnen reproduceren. Een definitietje of formuletje goed toepassen, dat wil ook nog wel eens werken. Onze opleidingssystemen zijn sterk ingesteld op een leerstijl: die van de theoreticus. Boek grondig lezen, vragen daarover gemakkelijk kunnen beantwoorden, en hoppa, je bent maar zo cum laude afgestudeerd na een paar jaar.

Dit heb ik nooit eerlijk gevonden tegenover de mensen die concentratieproblemen hadden, aan wiens intelligentie niets mankeerde, maar die gewoon niet zoveel met lezen hadden. Volgens Kolb heb je vier leerstijlen. De theoreticus hebben we al even behandeld, maar we hebben ook doeners, dromers en beslissers. Doeners leren door te doen, boeken worden al doende interessant. Dromers analyseren graag. Daar nemen ze graag hun tijd voor. Ze inventariseren eerst de vragen, voordat ze aan boeken en theorieen toekomen. Voor hen gaat school vaak te gehaast, maar als ze het eenmaal in de vingers hebben, dan is dat ook heel gedegen.

De overwaardering voor de theoreticus zie je ook terug in het bedrijfsleven. Zij ontwikkelen een veranderstijl die geheel past bij hen zelf, maar niet bij de doeners in hun organisatie. Zij willen de praktijk aanvliegen vanuit de theorie, terwijl de doener theorie alleen accepteert als ze uit praktische vragen voortkomt.

Je maakt dit ook mee bij kernwaarden. Deze voor de theoretici belangrijke woorden betekenen bijzonder weinig voor medewerkers op de vloer. Zij denken liever vanuit de praktijk naar kernwaarden, dan vanuit de kernwaarden naar de praktijk. Zij kijken naar de bruikbaarheid. Hun invloed is vaak veel kleiner dan die van de theoretici. Dat heeft niets met intelligentie te maken, maar met het feit dat we een schoolsysteem hebben dat de theoretische leerstijl beloont. Heb je die leerstijl niet, dan heb je simpelweg minder mogelijkheid om tot je recht te komen. De doener wordt op die manier in bedrijven nog altijd gedomineerd door de denker, en juist als het om praktische invulling gaat, is dat niet wenselijk.

Ik zie het ook in verandertrajecten. Zo lang die top down zijn en vanuit de theorie de praktijk om willen vormen, zul je de operationele laag niet bereiken. Je management krijg je wel mee, maar de man of vrouw op de vloer wil een andere verandering. En niet omdat hij minder intelligent zou zijn. Want het is een misvatting om te denken als iemand strak gestructureerd kan werken en theorie kan reproduceren, dat hij slimmer is.