Besluiten zijn vaak drijfzand

Bedrijven zijn dol op data. Gegevens die up to date zijn voorkomen dat je fouten gaat maken en bevorderen de besluitvorming. Maar besluiten die op data gebaseerd zijn, hebben helaas veel nadelen. Ze kosten je tijd, de goede gegevens zijn regelmatig niet voor handen, en als ze dat wel zijn ga je er vermoedelijk minder betrouwbaar mee om dan je zou willen. Stel je maar eens voor dat je weet dat je goed bij iemand komt te liggen, die belangrijk is voor je carriere, wanneer je een bepaald feitje weglaat. Als er tijd genoeg zou zijn, zou je kunnen kiezen voor een gedegen datadriven besluitvorming en zou je de tijd nemen om die persoon te overtuigen. Er is echter niet altijd tijd genoeg. Integendeel: er is meestal tijd te weinig.

Ik wil besluiten op basis van gegevensonderzoek dan ook zeker niet overschatten. Ik besef dat bij de juiste gegevens de kwaliteit van je keuze verbetert, maar de juiste gegevens zijn nu eenmaal vaak niet voor handen. En uit onderzoeken blijkt dat we slordig  omgaan met die gegevens, ongeacht ons opleidingsniveau. We leggen soms teveel nadruk op recente gegevens, soms juist op te oude gegevens, we laten ons door de groep beinvloeden en zo zijn er nog wel meer belemmeringen. De verhalen uit de wetenschap van Diederik Stapel en Roos Vonk zijn wat dat betreft topjes van de ijsberg.

Maar wat moet je dan? Want je moet toch iets. Het volgen van onze intuitie lijkt een handig alternatief voor gegevensanalyse, zo zagen we, en zo prijzen allerlei managementdenkers het ook aan. Volg je hart, niet je hoofd, hoor je dan. En eigenlijk doen we dat onbewust ook in heel veel situaties. Of maak je jezelf wijs dat je besluiten drijven op de allerbeste analyse die ooit gemaakt is? Waarschijnlijk niet. Hoe goed je dingen ook hebt doordacht, de kans is erg groot dat je denkfouten maakt, onjuiste aannames doet en ergens geen rekening mee houdt. Je hoeft je er niet voor te schamen als je jezelf daarop niet betrapt. Je bent in goed gezelschap. Zelfs de beste wetenschappers hebben zichzelf op dit soort tekortkomingen kunnen betrappen.

Ons brein heeft de misleidende neiging om dingen die het niet weet gewoon in en aan te vullen, en net te doen of het ze wel weet. Daarvan zijn jij en ik ons niet bewust, blijkt uit verschillende onderzoeken. Zoals we ons er waarschijnlijk ook niet van bewust zullen zijn dat we in die gevallen op gevoel kiezen. We doen een ‘natte vinger keuze’ of met een prachtige term van Daniel Kahnemann ‘een mentaal hagelschot’. Maar het helpt al een boel als je dat doorhebt. Je vermijdt er de schijn van objectiviteit mee, en het maakt je wat bescheidener in de besprekingen.

Bert Overbeek heeft zich als trainer, coach en manager onder meer gespecialiseerd in besluitvorming, intuïtie en het brein. www.pitchersupport.jimdo.com Hij twittert op Goeroetweets.