Alleen Maar ‘Middelmatigheid’, is dat erg?

Velen stellen liever geen aandacht te besteden aan kunst die hen niet boeit. Meestal ben ik het daarmee eens. Echter, in het geval van Alleen Maar Nette Mensen maak ik een uitzondering. Het verhaal interesseert me niet altijd even veel, maar de levensloop van het boek, recentelijk verfilmd, des te meer. 

Laat ik een paar positieve  aspecten noemen: de humor is scherp, de interculturele kloof tussen verschillende etnische groepen wordt scherp neergezet, en de passages over Amsterdam-Zuid zijn herkenbaar voor wie dat wereldje kent of meegemaakt heeft. De auteur maakt overtuigend duidelijk dat hij het sociale ecosysteem van binnenuit goed genoeg kent om het snoeihard af te kunnen serveren.

Het andere deel van de zedenschets gaat over zwarte Bijlmerbewoners, beschreven vanuit het perspectief van David, een 21-jarige die gelooft dat een ‘echte negerin’ dichterbij de natuur staat dan de vrouwen uit zijn stadsdeel. Zodoende slaat hij er een  aantal aan de haak. Wat volgt zijn redelijk voorgekauwde voorvallen. De schrijver hoefde zijn luie stoel niet uit voor nader onderzoek. David en Rowanda worden geweigerd bij een discotheek, later volgt een gangbang in een kelderbox en alle Bijlmerboys houden er bijslaapjes op na. Tot zover zou je genoeg hebben aan een abonnement op De Telegraaf.

Maar voor succes is er nadrukkelijke aandacht voor het verhaal nodig. En godzijdank, er staat een groep mensen op die de portrettering aanstootgevend vindt. Het boek leidt tot verhitte debatten. De schrijver wordt door de critici gewezen op een eeuwenlange geschiedenis waarin zwarten als dom, lui, onbeschaafd en seksbelust werden neergezet – en als zodanig behandeld. De auteur stelt dat hij met de geschiedenis niets te maken heeft. Aandacht verzekerd, Andy Warhol zou tevreden vaststellen dat hij een tovenaarsleerling had. Waarom zou je ook een hedendaags What A Wonderful World proberen te schrijven als Heb Je Even Voor Mij óók een nummer 1-hit kan worden.

De aandacht die volgt, drijft de lezers- en bezoekersaantallen op. Laat ik het eerlijk toegeven: de discussie eromheen bevalt me wel (de toon ervan overigens een stuk minder, maar zonder doodsbedreigingen ben je nu eenmaal geen BN’er). Is het doel van kunstuitingen niet om mensen bij elkaar te brengen, en zich af te laten vragen waar zij staan in het behandelde onderwerp? In deze categorie scoort Robert Vuijsje goed. Hij is wat enfant terribles zoals Luis Suarez of Mario Balotelli zijn voor voetballiefhebbers: wat je ook vindt van hun bokkensprongen, ze houden je bezig. Je vindt het ergerlijk of amusant, er is geen tussenweg. Maar belangrijker: ze geven ons iets om over te praten, van de borreltafel tot de collegezalen.