Wendbaar organiseren met rollen

Transities, transformaties en maatschappelijke ontwikkelingen; wie deze termen leest in een beleidsnotitie weet dat er werk is aan de winkel. En geen eenvoudig werk. Wie werkt in het sociale domein, de energiesector of in de ‘bebouwde omgeving’ weet dat ‘kantelen’ de opdracht is. En zeker als je er middenin zit, lijkt de kluwen bijna niet te ontwarren. Wie de luxe heeft om er van een afstandje naar te kijken ziet al snel een oorzaak: we zijn te goed geworden in het specialiseren en verbijzonderen…

Hoge efficiency, lage effectiviteit

Deze luxe, om van een afstand naar ons eigen werk te kijken, deed een aantal (beleids)medewerkers en leidinggevenden uit verschillende werkterreinen zichzelf cadeau. Als deelnemer aan een sessie keken zij vanuit werk, zorg, energie en techniek naar de overeenkomsten tussen deze werkterreinen. Samen concludeerden ze voorzichtig dat we te goed zijn geworden. Te goed in het specialiseren, te goed in het versnipperen van processen en budgetten, te goed in het verbijzonderen van taken en het beter worden in specifieke taken.

Op zich kan iedereen aan elkaar uitleggen waarom specialisatie nodig is. Vaak noemen we de toenemende complexiteit als oorzaak. Een voor iedereen herkenbaar voorbeeld komt uit de welzijnshoek waar per doelgroep en/of cliënt allerlei verschillende hulpverleners werken, ieder vanuit zijn/haar eigen specialisme. Maar ook vanuit de techniek komen vergelijkbare voorbeelden. Om bijvoorbeeld een pand energieneutraal te ontwerpen en te bouwen, zijn er veel technische disciplines nodig.

Wat de deelnemers ook herkennen is dat medewerkers én hun leidinggevenden zich identificeren met de eigen specialisatie. De focus ligt op het managen en ontwikkelen van de eigen specialisatie. Door opleiding en bijbehorende certificering en door het afzonderlijk budgetteren van de bijbehorende taak- en doelstellingen. Een op zich goede ontwikkeling (hoge efficiency) leidt hierdoor tot schotten in de organisatie en het verlies van integraliteit (lage effectiviteit).

Specialisatie wordt veranderblokkade

Het specialiseren en verbijzonderen van werk noemen de deelnemers als één van de oorzaken dat het transformeren en het aansluiten op de omgeving zo lastig is. Wie heeft het overzicht, wie laat wanneer de eigen doelstellingen los en wie bepaalt wie als eerste aan zet is in een nieuwe setting?

Los van het gegeven dat de ‘nieuwe setting’ lang niet altijd even duidelijk is.

Na enig heen en weer praten, geven de deelnemers aan dat de verbondenheid met het eigen vakgebied vaak zo groot is dat het niet zelden een objectief beeld van de beste oplossingsrichting in de weg staat. Het loslaten van de eigen werkwijze, de eigen autonomie en het belang van eigen oordeelsvorming raakt blijkbaar snel aan het gevoel van veiligheid, zekerheid en invloed.

Beroepsidentiteit lijkt ineens een blokkade om te bewegen…

Vergelijkbare rollen in onvergelijkbaar werk

In het tweede deel van de bijeenkomst keken we naar de overeenkomsten in het werk. In eerste instantie een onmogelijke opgave omdat het werk zó verschillend is. Toch blijkt door de gebruikte methodiek dat processen heel veel overeenkomsten vertonen. Wat in het ene vakgebied ‘triage’ heet, noemt de ander ‘verkennen’, ‘analyseren’ of ‘intake’. Over regisseren, bedrijfsvoeren, plannen en proces bewaken is iedereen het snel eens; meer dan vergelijkbaar. Sterker: voor een aantal van deze rollen is nauwelijks inhoudelijke kennis vereist! De rol is even belangrijk als en soms belangrijker dan het specialisme.

Natuurlijk is vakkennis van belang en is daarop bijblijven wellicht nog belangrijker. Maar het (h)erkennen van elkaars werk en het samen oppakken van rollen binnen, om het even welke transitie dan ook, is misschien de belangrijkste katalysator om de ontwikkelingen om ons heen te volgen. Wanneer we (blijven) focussen op het eigen (vaak kleine) specifieke werkterrein, lukt het ons niet om aan te sluiten bij de behoefte van  onze omgeving. Zoals één van de deelnemers aangaf: “Zelfs de energietransitie, ogenschijnlijk een technische opgave, staat bol van de maatschappelijke en sociale vraagstukken. Wat als woonbuurten hun eigen energie willen opwekken? Wat als gas zo duur wordt dat een luxe wordt die alleen de rijken zich kunnen veroorloven? Als we alleen de technische aspecten belichten, halen we waarschijnlijk niet zonder kleerscheuren de eindstreep”.

In een volgende bijeenkomst kijken we welke rollen nodig zijn om een specifiek vraagstuk van één van de deelnemers te ‘bemensen’. We houden je op de hoogte.

Wilco van Gelderen is partner bij www.livingstonepartners.nl en ondersteunt organisaties bij wendbaar organiseren met www.werkeninrollen.nl.