Waarom zouden dokters niet eigenaar worden van hun ziekenhuis?

Eerder schreven wij over ‘meer betrokkenheid en succes door gedeeld eigenaarschap’. Deze column nu gaat over de specifieke invulling hiervan voor medisch specialisten en ziekenhuizen.

Er is veel te doen over medisch specialisten en ziekenhuizen: over het inkomen van artsen, over kostenbeheersing en 'opcodering',  over kwaliteitsnormen en de publicatie hiervan, over één rekening voor specialist en ziekenhuis samen en over een nieuwe fusiegolf van ziekenhuizen.

Niet vreemd dat de Orde van Medisch Specialisten een discussie organiseert over de visie op de veranderende rol van dokters in ziekenhuizen (‘Visiedocument: De Medisch Specialist 2015’ (oktober 2012) en in vervolg hierop de ‘Positioneringsnota OMS’). Een aantrekkelijke optie in die discussie is dat medisch specialisten mede-eigenaar worden van het ziekenhuis waarin zij werken.

De voordelen van het mede-eigenaarschap op een rij:

• Wie kom ik bezoeken in het ziekenhuis? En: van wie is het ziekenhuis eigenlijk? Dat zijn vragen die nu geen enkel verband met elkaar hebben. Dat verandert als de dokters (mede) aan de knoppen zitten. De nu vaak schijnbaar uitwisselbare zorgaanbieders, met anonieme besturen, winnen erdoor aan identiteit.
• Artsen werken plezieriger in een ziekenhuis waarin zij zelf een grote vinger in de pap hebben bij beslissingen over hoe de zorg te organiseren, met wie daarbij samen te werken en hoe winst en verlies te verdelen. Geen beroepszeer, maar vanuit professionele inzichten bijdragen aan de besturing.
• Ziekenhuizen lijken nu teveel op elkaar, hun besturen zijn niet in staat scherper te kiezen welke zorg wel en niet te leveren. Om complexe zorg te concentreren in gespecialiseerde centra én eenvoudiger zorg dichter bij huis aan te bieden, moeten professionals die keuzes in het belang van hun patiënten maken. Met kwalitatief goede en doelmatige zorg als resultaat.
• Het 'risicoprofiel' van ziekenhuizen is veranderd en het eigen vermogen moet worden versterkt  –  wie heeft als investeerder meer inzicht en operationele kracht om doelmatigheid en rendement gunstig te beïnvloeden: de georganiseerde medisch specialisten of een willekeurig hedgefund? Medisch specialisten hebben bij uitstek het lange termijn perspectief op het oog: continuïteit van het ziekenhuis is immers ook continuïteit van hun eigen praktijk.

Aandeelhouderschap door medisch specialisten is geen panacee. Uit onderzoek en benchmarking weten we dat het voor bepaalde ziekenhuizen een veel betere optie is dan voor andere. Medische staven, ziekenhuisbesturen en Raden van Toezicht doen er verstandig aan tijdig de mogelijkheden met elkaar te verkennen en stappen te ondernemen om de besturing van het ziekenhuis te moderniseren. OP deze wijze kunnen zij het ondernemerschap van medisch professionals richten op maatschappelijk gewenste doelen. Doen zij dit niet dan dreigt een (hand &) brain-drain vanuit ziekenhuizen naar ZBC's en privéklinieken in een poging zo het fiscaal ondernemerschap van medisch specialisten overeind te houden.

Om mede-eigendom te doen slagen is het nodig om vrijgevestigde specialisten en specialisten in dienstverband samen hecht te organiseren. Daar komt dan bij: een flinke portie inzicht, overtuigingskracht en doorzettingsvermogen. Ook moet worden geïnvesteerd in managementopleiding, maar een MBA voor elke dokter is onzin. Het is verstandig om te kijken naar bredere deelname van artsen in de aansturing van het ziekenhuis, breder dan alleen in de top, om te kijken naar de organisatiestructuur zelf ('resultaatverantwoordelijke eenheden' voorbij...) én om te kijken naar de toegevoegde waarde van alle onderdelen.

Frank Leguijt (Leguijt Advies) is zelfstandig adviseur in de gezondheidszorg. Met andere adviseurs werkt hij samen als Raadgevers in de Zorg, onder andere in het adviseren van medische staven bij hun positionering in de veranderende context van ziekenhuizen.