Verantwoord ondernemen, kan dat wel?

Het Financiele Dagblad van afgelopen zaterdag kondigt het dinsdag te verschijnen duurzaamheidsakkoord van VNO-NCW, MKB Nederland en LTO Nederland aan. Verderop geeft MVO aan dat er drie redenen zijn voor bedrijven om verandwoord te ondernemen: het moet, het loont of men wil het zelf. Opvallend dat MVO voor deze zeer pragmatische insteek kiest, temeer omdat het de vraag is of verantwoord ondernemen wel kan op basis van wet of economische insteek. Een duurzaamheidsinstelling vraagt principiele keuzes. Vooraf een achttal vragen dat dinsdag de basis is voor de beoordeling van het duurzaamheidsakkoord. Aanvullingen en opmerkingen zijn welkom.

Effecten, intenties en handelen

Duurzaam ondernemen wordt vaak vertaald in het rekening houden met de effecten van het eigen handelen voor people, planet & profit. Maar wanneer hou je er rekening mee? Als je voor het handelen niet de intentie hebt ongewenste effecten teweeg te brengen? Deze voelt principieel goed aan, maar geeft problemen als bij goede intenties slechte gevolgen optreden. Moeten we het dan beperken tot de gevolgen? Je kunt niet duurzaam ondernemen als er ongewenste effecten teweeggebracht worden. Dit lijkt een rigide systeem, want het handelen van een bedrijf of mens staat niet op zich. En trouwens, wie beslist of iets als een ongewenst effect wordt gezien? Een andere mogelijkheid is de manier van omgaan met negatieve gevolgen van eigen handelen? Door te reageren op ongewenste effecten wordt het mogelijk de schade zoveel mogelijk te beperken.

De vraag is niet of er gekozen moet worden, maar welke onderdelen wanneer het zwaarst wegen bij het beoordelen van duurzaam ondernemen. Het lijkt dan ook voor de hand liggend dat in een duurzaamheidsakkoord alle drie de aandacht krijgen. Door een combinatie van de drie wordt het mogelijk van fouten te leren, door bij fouten anders te gaan handelen. Daarbij zou het in principe niet moeten uitmaken of de omgeving hierbij druk uitoefent of niet. De intentie om ongewenste effecten te voorkomen is zeker wel belangrijk en kan afgemeten worden aan het adequaat en tijdig oplossen van mogelijke of te voorziene problemen. Juist de intentie draagt bij aan een innovatieve, lerende organisatie. Het duurzaamheidsakkoord kan een levend document worden als er ook een poging wordt gedaan ongewenste effecten te benoemen.

Vragen voor het akkoord:

1) Benoemt het akkoord ongewenste effecten?

2) Geeft het handvatten voor omgang met ongewenste effecten?

3) Geeft het handvatten voor een lerende organisatie?

4) Levert het een monitoringsysteem dat kan meten of bedrijven duurzaam ondernemen?

Waarden en grenzen

Natuurlijk is iedereen erg benieuwd naar de thema's die benoemd zullen worden in het akkoord. Zeer waarschijnlijk gaat het over het milieu, maar ook over mensen (zullen de eigen werknemers daar ook bij betrokken zijn?). Maar we laten ons dinsdag verrassen. Wat ook interessant is, zijn het streefdoelstellingen of worden grenzen getrokken? In het akkoord zal het zeer waarschijnlijk neerkomen op het streven naar bepaalde meetbare doelen in een bepaalde periode. Dat is een goed werkbare methode als de intrinsieke waarde van duurzaam ondernemen buiten kijf staat. Dan geven waarden richting aan het handelen. Binnen bedrijven werkt dit vaak goed, daar is de loyaliteit en cohesie vaak groot, waardoor een heldere richting helpt om het ook 'in de genen' van de mensen te krijgen. Maar de werkgeversorganisaties die meedoen zullen meer willen. Zij zullen ook grenzen stellen, waar is de limiet bereikt terwijl de wet nog niet overtreden is?

Vragen voor het akkoord:

5) Zijn de thema's uitputtend?

6) Worden heldere grenzen en waarden aan de thema's gekoppeld?

Balans en dilemma's

En dan zijn we er nog niet. Want het kan nog zo mooi op papier staan, de praktijk is toch weerbarstiger. Een balans vinden tussen people, planet en profit is een moeilijk proces dat steeds weer overgedaan moet worden. Door een veranderende wereld, veranderende mensen en veranderende omstandigheden is het noodzakelijk om iedere keer weer een verantwoorde afweging te maken. En dan komen daar serieuze dilemma's bij, want profit, people en planet willen nog wel eens clashen. De echte innovatie zit in het proces op gang krijgen dat een verantwoorde afweging mogelijk maakt en eventuele dilemma's bespreek- en doorbreekbaar maakt. Voorwaar geen makkelijke opgave.

Vragen voor het akkoord:

7) Helpt het akkoord bedrijven aan een balans? Hoe dan?

8) Maakt het dilemma's bespreekbaar? Levert het mogelijkheden om dilemma's te doorbreken?

Nogmaals. vragen, opmerkingen en aanvullingen zijn welkom.