Tijd in transitie: kantelen door onthaasten

Uit recent onderzoek komt tijdgebrek als belangrijkste belemmering voor innovatie naar voren. ‘Er is geen tijd om de bijl te scherpen, want we moeten nog zoveel bomen kappen’ is een veelgehoorde klacht. Je kunt problemen niet oplossen met de manier van denken die hen heeft veroorzaakt, zei Einstein al. Tijd is geen voorwaarde, het is niet het doel, maar het is beiden. Dit perspectief zetten adviseurs van Kennisnetwerk Archimedes in bij vernieuwing in de organisatie. Maarten de Winter en Gert Veenhoven lichten het toe.

Tijd: welke bedoel je?

We kennen de astronomische, of lineaire tijd. Deze tijd kun je op een lijn plaatsen: jaartallen, weken, uren. Het is een kwantitatief begrip. We berekenen er de gemiddelde leeftijd mee, maken de afspraken ermee zichtbaar in onze agenda. Zonder dit tijdsbegrip kunnen we in onze bedrijven de omzet en solvabiliteit niet berekenen. En ook niet onbelangrijk, op basis van dit tijdsbegrip maken we afspraken met elkaar.

Tegenover dit lineaire tijdsbegrip staat een kwalitatief tijdsbegrip, een strikt persoonlijke ervaring. Deze tijd heeft geen klok aan de muur, maar een eigen indeling van ‘duur’ en beleving. Want de beleefde tijd wordt door onze eigen hersenen berekend. Ben je wel eens in de toestand geweest dat je het besef van tijd kwijt was? Dat je zo opging in je werk, de muziek, je sport of je film dat je verschrikt uitroept “is het al zo laat?”. Grote kans dat je “in flow” was. Je “boordcomputer” schakelt dan even uit.

Een symbiose tussen de kwantiteit en kwaliteit van tijd

Zoals we in de muziek maten, ritme en individuele noten kennen, zo kennen we ook de totale beleving. Noten die ons raken. Muziek waar we in opgaan. De maat en het ritme houden de band bij elkaar, maar we beleven het geheel. Kwantiteit en kwaliteit vormen één geheel. Wanneer je muziek met kloktijd uit elkaar haalt, haal je de kwaliteit eruit. Wanneer je tijd beschouwt als kwantiteit, haal je ook de kwaliteit eruit.

Tijd in organisaties

Er is vrijwel geen onderwerp in organisaties dat niet is gerelateerd is aan tijd. Zo kennen we processen en structuren rond maandafsluitingen, begrotingscycli, de dagelijkse stand-up en niet te vergeten het vaak nog jaarlijks feest van het maken van de begroting. Is bij deze processen de symbiose tussen kwantiteit en kwaliteit van tijd aanwezig? Of drukt haast de kwaliteit eruit?

Stel je eens de volgende vragen. In welke tijd leven we? Is dit een tijd van meetbare deliverables of een tijd waarin de beleving van klanten centraal is komen staan? Een tijd waarin je kostprijs, of waarin creativiteit en innovatie je relevantie bepalen? Of een tijd waarin beide aspecten belangrijk zijn? Als dat zo is, ondersteunt de organisatie dan beide tijdsbegrippen? Hoelang geleden zijn deze bedrijfsprocessen ingericht? Wat was de snelheid van de verandering van de omgeving toen? Wat was het belang van de kwantiteit en kwaliteit toen?

Wanneer wij ons de toekomst van de organisatie willen kunnen voorstellen zonder haast, met gelukkige medewerkers en processen die op tijd verlopen dan kan het niet anders dan dat ook de 2 aspecten van tijd als thema een onderdeel wordt van veranderings- en transitieprocessen. Kwantiteit EN kwaliteit. In balans.

Tijd in veranderprocessen

Als wij over verandering praten dan stellen wij ons vaak een lijn van A naar B voor. Vervolgens plotten we “producten”, “deliverables”, “sprints” en/of “milestones”. Logisch, want we kunnen alleen veranderen als we er taal aan geven, er over spreken en met elkaar afstemmen wie wat doet.

Maar hoe ruimen we tijd voor de geleefde tijd in? Op de lijn van A naar B staan momenten los van elkaar en er is logischerwijs geen tijdstip waarop de tijd in kwalitatieve zin samenvalt en samenkomt. Anders geformuleerd: voor geleefde tijd is er in een dergelijke lineair veranderproces paradoxaal genoeg geen plaats.

Maar stel je eens voor dat dit wél zou kunnen. Dat je verleden, heden en toekomst kunt verbinden met een goed georganiseerde regelkring, die het tempo van veranderingen kan bijhouden. Een regelkring die de brug vormt van verleden naar toekomst en is georganiseerd rondom een dialoog over tijd? Op deze manier wordt kwantiteit en kwaliteit verbonden en ontstaat er zoiets als kwali-tijd.

Tijd voor kwali-tijd en transitie: de tijdgenerator

Veel organisaties hebben geen tijd voor verandering. Anders met tijd omgaan en andere regelkringen maken vereist ook tijd. Waar ligt de tijd om deze transitie verder in gang te zetten en te versnellen? Kennisnetwerk Archimedes ontwikkelde een dialoogmodel om regelkringen rondom tijd in (netwerk) organisaties te verbeteren: de tijdgenerator. Hiermee verkennen organisaties hoe zij in hun actuele concrete situatie letterlijk tijd kunnen maken en regelkringen veel sneller kunnen laten draaien.

Bij zeilen gaat het erom hoe je je zeilen zet; bij de tijdgenerator gaat het erom hoe je je rotorbladen zet. De rotorbladen transformeren de energie via aandacht (A), acceptatie (A) en kwaliteit (K). De tijdsbegrippen kwanti-tijd en kwali-tijd komen via korte regelkringen in de kern samen als KxA2. Je gaat het zien als je het doorhebt.

Die regelkringen zijn niet ingewikkeld. Het zijn kleine maar waardevolle afstemmingen: diagnose, dialoog en doen. Daarin worden actuele opgaven in verband met elkaar gebracht en vertaald naar een agenda gericht op zelforganisatie, knooppunt sturing en co-creatie. Dit is de wet van Archimedes voor mensen. De wet die opwaartse druk in organisaties ontwikkelt. Iedereen kan het. Het wordt al gedaan door de koplopers.

De tijdgenerator reikt een nieuw perspectief op tijd aan: niet alleen de kwantitatieve tijd speelt een rol, maar ook de kwalitatieve tijd. Dit is relevant om zowel klanten, medewerkers als andere stakeholders een hogere waardebeleving te geven. De tijdgenerator ondersteunt organisaties hierbij door te werken aan bewustzijn, betrokkenheid en betekenis. Er is altijd tijd voor kwali-tijd. Het gaat erom de rotorbladen in de juiste stand te zetten.

Onthaasten en kantelen

Organisaties kunnen profiteren van de versnellende tijd; het gaat erom om anders met tijd om te gaan, om de balans tussen kwanti-tijd en kwali-tijd aan te brengen. En als wij ons dat kunnen voorstellen, kunnen we het ook realiseren. Als je de tijdgenerator laat draaien zal de organisatie onthaasten en kantelen. Kunnen we een duurzaam productieve toekomst zo dichterbij halen?

Maarten de Winter en Gert Veenhoven zijn aangesloten bij Kennisnetwerk Archimedes. Het kennisnetwerk dat meer waarde in tijd genereert.