Stop het slachtofferisme in de arbeidsverhoudingen.

 Bij de wantoestanden uit het begin van het kapitalisme werd al snel duidelijk dat arbeiders tegen kwaadwillende bazen beschermd dienden te worden. We zijn nu ruim honderd jaar verder, en er is veel veranderd. Een aanzienlijke categorie werknemers leeft in zulke geweldige condities dat daar geen historisch precedent voor is, en heeft een flinke hoeveelheid bezit opgebouwd. Tel de waarden van het pensioen en het koophuis maar bij elkaar op. De klassieke slachtofferrol zien we nog terug in de ontslagbescherming, wetten over arbeidsongeschiktheid, de roep om te investeren in opleiding en training om medewerkers breed inzetbaar te maken, en de beweging voor “plezier in het werk”.Deze vier genoemde aspecten hebben echter negatieve neveneffecten waar te makkelijk aan voorbij wordt gegaan.Ontslagbescherming geeft medewerkers de mogelijkheid om zich vast te bijten in een al dan niet vermeend eigen gelijk. Ik moet en zal mijn recht halen! Dit heeft tot resultaat dat medewerkers in zo’n procedure afknappen, overspannen worden of een burnout krijgen terwijl dat bij duidelijkheid vanaf het begin (als de werkgever je niet meer wil kun je hooguit proberen er een optimale regeling uit te slepen, maar het einde dienstverband staat vast) in een boel gevallen niet nodig was geweest.De wetgeving over arbeidsongeschiktheid maakt medewerkers letterlijk ziek. Brieven van het UWV met afkeuringpercentages, verdiencapaciteit en mogelijk nog uit te oefenen functies lijken rechtstreeks uit Das Schloss van Kafka te komen. De procedures stellen niet de mens centraal, maar het systeem en de procedure. Met als gevolg dat mensen die in een kwetsbare positie zitten een extra aanslag op de psychische gezondheid te verwerken krijgen. Dat gaat dus regelmatig fout.Werkgevers dienen te investeren in opleiding en training om medewerkers breed inzetbaar te maken zodat ze bij reorganisaties makkelijk kunnen doorstromen naar een andere baan. Leuk bedacht door de bonden, maar wie beschikt over het vermogen om nu te kunnen voorspellen welke kennis en vaardigheden over vijf jaar nodig zijn? Kijk naar de laatste lichting PABO afgestudeerden. Kunnen moeilijk aan een baan komen, ondanks alle voorspelde tekorten.De afgelopen tijd heb ik met enkele “bevlogen medewerkers” gesproken met uiteenlopende beroepen. In enkele gevallen bleek dat de bevlogenheid er is ondanks tekortkomingen in de organisatie en leiderschap. Deze medewerkers lieten zich hierdoor niet ontmoedigen en bleven hun vak enthousiast uitoefenen. Er zijn ook medewerkers die ondanks alle pogingen van de werkgever om een optimaal klimaat te creëren onverschillig blijven en een matige prestatie neerzetten. Bevlogenheid komt uit de medewerker zelf, en pogingen om “plezier in het werk”te creëren zullen de bevlogen medewerkers niet meer bevlogen maken, en de onverschilligen niet minder onverschillig.Bij alle hiervoor genoemde aspecten valt mij op dat anderen voor de werknemer beslissen en dat het feit dat de werknemer geen actieve rol krijgt toebedeeld per saldo nadelig is. Een werknemer die bij een arbeidsconflict in een vroeg stadium weet waar zij of hij aan toe is zal eerder de knop omzetten en er het beste van maken. Een zieke medewerker die als mens wordt behandeld is eerder hersteld. Een werknemer die zelf beslist over opleiding en training, in plaats van het aan de werkgever (en de bonden) over te laten, blijft optimaal flexibel en red zich wel in moeilijke tijden. Een werknemer die weet dat hij niet in een plezierige speeltuin wordt losgelaten zal zich hopelijk als volwassene behandeld voelen.Het beschouwen van de medewerker als zwak, zielig en onzelfstandig slachtoffer is een patriarchale en conservatieve houding die in de arbeidsverhoudingen nog steeds overheersend is. Het benaderen van de medewerker als volwassen en zelfstandig mens, die zelf verantwoordelijkheid draagt voor zijn eigen situatie is goed voor het welbevinden. Weg met het slachtofferisme, en leve de zelfstandige medewerker in loondienst!