"Flitsontslag opent deur naar willekeur", zo valt er te lezen op de website van 's lands grootste vakcentrale FNV. Werknemersorganisaties zijn niet te spreken over de voorstellen van minister Donner van Sociale Zaken om het ontslagrecht aan te passen. De adviesaanvraag die hij in juli naar de Stichting van de Arbeid (STAR) stuurde zal komende donderdag leiden tot een verdeeld advies. Voorspelbaarheid troef: werkgevers zijn voor, werknemers zijn tegen. Klassieke tegenstellingen die leiden tot een hete herfst? Wat is wijsheid? In dit artikel vier opties om uit de impasse te geraken.
Het was piepen en kraken in het kabinet alvorens Donner zijn voorstel voor de modernisering van het ontslagrecht rond had. Vervolgens was er het gedoe over de vraag of ontslagrecht nu wel of niet op de participatietop besproken zou worden. En zoals het gaat in ons polderland komt het nu aan op de formele reacties van vakbonden en werkgeversorganisaties. Werkgever zijn vóór, werknemersorganisaties zetten de hakken in het zand. Op de website van FNV valt te lezen: "het kabinet heeft een plan bedacht, dat het voor werkgevers mogelijk maakt om snel, goedkoop en zonder opgaaf van reden een werknemer te kunnen ontslaan". De vakbond wil best praten over een rechtvaardiger ontslagrecht, maar dan moet het ontslagplan eerst van tafel. Zo niet, dan volgen er acties.
Eerdere stukje over de kronkelige weg naar een beter ontslagstelstel op deze site vindt u hier, hier, hier en hier.
Wat moet het kabinet nu doen? Enkele opties op een rij.
(1) Het plan intrekken en opnieuw met partijen om tafel? Als u het mij vraagt is dit een heilloze weg, omdat werkgever en werknemers er eerder in SER-verband ook al niet uitkwamen. Zolang bonden te maken hebben met een vergrijsde achterban van mensen met lange dienstverbanden is de kans dat zij over hun eigen schaduw heenspringen erg klein. Werkgevers op hun beurt willen wel flexibeler worden, maar zijn in praktijk een stuk minder scheutig als het gaat om het investeren in opleidingen die werknemers weerbaarder moeten maken op de arbeidsmarkt. Conclusie: helemaal opnieuw beginnen is de polderequivalent van een patstelling.
(2) Het plan intrekken en de huidige situatie laten bestaan? Een voorlopig afstel van de disussie geeft in ieder geval rust, ook tussen coalitiepartijen CDA en PvdA. Wellicht heeft een toekomstig kabinet van rechts-liberale signatuur wel de power om een daadwerkelijke hervorming door te zetten? Het voorstel van Donner is een zwak compromis dat maar gedeeltelijk tegemoet komt aan de noodzaak tot flexibiliseren. Een voorlopig afstel is zeker een optie, maar geen aantrekkelijke. Het huidige stelsel is hopeloos ingewikkeld, traag en is bovendien erg duur. De hoogste tijd voor verandering dus.
(3) Dooronderhandelen met de huidige voorstellen als basis. Deze weg is door FNV min of meer afgesloten doordat zij als eis hebben gesteld dat het huidige plan van tafel moet. Bovendien zal een nieuw plan er niet beter op worden omdat er dan gezocht wordt naar een voorstel tussen de huidige praktijk en het voorliggende plan. Ook al geen aanlokkelijk perspectief.
(4) Het kabinet zet de plannen door in de wetenschap dat het huidige voorstel een halfhartig compromis met haken en ogen is. De nieuwe ploeg van Balkenende zal willen laten zien dat het de daad bij het woord voegt. Bovendien is de onverstoorbare Donner niet voor één gat te vangen. De huidige voorstellen zouden in ieder geval een trendbreuk betekenen en opent wellicht de weg naar een meer open discussie over ontslagbescherming en flexibiliteit in de toekomst. Er is dan wel een prijs: boze vakbondsleden op de Dam of op het Malieveld en weken van publieks(on)vriendelijke acties van vakbondszijde.
Voorlopig zet ik mijn kaarten op optie (4). Ziet u nog een vijfde mogelijkheid?
CyberSale, 50% korting op een Pro-abonnement
Verbeter je persoonlijke effectiviteit en managementvaardigheden. Begin het jaar goed en krijg toegang tot toepassingsgerichte kennis.
Upgrade uw gratis lidmaatschap, word een Pro
Veel Nederlandse werkgevers hebben over de afgelopen honderden jaren laten zien, dat ze als partner van de werknemer volkomen onbetrouwbaar en opportunistisch zijn. Kijk naar de groei van de uitzendbranch en detacheringsbureaus. Veel werkgevers willen alleen maar middelen om hun product te produceren en aan te verkopen. Dit ondanks het feit dat steeds weer blijkt, dat de succesvolle bedrijven, hun personeel behandeld als de mede-eigenaren van het product. Zolang die houding niet veranderd is het Nederlandse ontslag recht zoals het er nu uitziet helemaal niet slecht. Je wordt namelijk als werkgever gedwongen om beter om te gaan met je personeel.
Daarnaast is een tweede punt aan de verandering in het Nederlandse ontslagstelsel, dat de belasting volledig op de schouders van de werknemer wordt gelegd. Hij moet voortaan zorgen dat er genoeg geld gereserveerd wordt voor de periode na ontslag, want de regels voor de WW en de WWB veranderen niet. Hij moet zorgen voor zijn eigen baanzekerheid, door te werken aan competenties, vaardigheden en contacten met zijn netwerk. Maar werkgevers creëren daarvoor geen ruimte in de werkdag. Straks lijk je als werknemer eerder op een werkgever, omdat je de hele dag bezig bent met jezelf als product verkoopbaar te maken binnen je netwerk.
Wat dit nieuwe ontslagrecht dus vooral doet is een nog sterkere scheiding maken tussen zij die het heerlijk vinden om in chaos te leven en zij die graag orde willen.
Overigens heb ik niet meegekregen of dit nieuwe ontslagrecht ook gaat gelden voor het ambtenarenrecht? Als de regels binnen het ambtenaren recht over ontslag niet mee veranderen, dan komt er een scheefgroei. Steeds meer orde zoekers zullen binnen overheidsfuncties terechtkomen. Terwijl chaos zoekers juist in het bedrijfsleven van baan naar baan gaan hoppen, tegen overigens steeds hogere salarissen om zich in te dekken tegen ontslag.
Wat dat betreft zou ontslagrecht juist aan moeten zetten tot rust op de arbeidsmarkt. Ik heb namelijk geen enkele behoefte om (overdreven gesteld) iedere week met een nieuwe medewerker te maken te krijgen bij een bedrijf waar ik mee samenwerk of waar ik klant ben.
Op die manier leidt het ontslagrecht dus tot een instabiele markt. Omdat werkgevers die snel zijn met ontslaan moeten ontdekken dat klanten niet houden van voortdurende verandering.
Wat dat betreft kijken beide partijen alleen maar naar de eigen financiële voordelen of nadelen van het plan.